تحولات معنایی «ور / بر»

سال انتشار: 1397
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 170

فایل این مقاله در 20 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_JOLR-9-2_005

تاریخ نمایه سازی: 27 اردیبهشت 1400

چکیده مقاله:

برخی از صورت­های زبانی طی تحولات زبان، چندمعنا می­شوند و ممکن است معنای اولیه خود را از دست بدهند. گاهی این صورت­ها در ساختار­های مختلف به صورت رسوبی باقی­می­مانند و معنی اصلی آنها جز از طریق بررسی­های تاریخی، قابل درک نیست. در زبان فارسی امروز، «ور / بر» به معنی «کنار، سمت، سو، نزد، پیش» به کار می­رود. در این پژوهش با استفاده از داده­های زبان اوستایی، فارسی میانه و متون ادب فارسی در دوره اسلامی، معنی اولیه «ور/ بر» و تحولات معنایی آن مشخص می­گردد. همچنین، روند واژگانی­شدگی صورت­های زبانی ساخته­شده با «ور / بر» و فرایند دستوری شدگی آن بررسی می­شود. «ور / بر» در زبان اوستایی varah- و در زبان فارسی میانه war به معنی «سینه» بوده است. در فارسی دری (متون نظم و نثر دوره اسلامی)، «بر» با توسیع معنایی، معنی «آغوش» و از طریق مجاز و استعاره، معنی «کنار، سمت، پیش، نزد» و «مقابل، جلو» یافته است. امروزه «ور / بر» در ساختمان واژه­هایی همچون «بروبازو، برورو» و نیز در عبارت­های «دربرداشتن» و «دربرگرفتن» به کار می­رود و اگر چه برای فارسی­زبانان، از منظر ساختواژی قابل تشخیص است، اما از منظر معنایی تیره به نظر می­رسد. این کلمات مرکب و ساخت­های نحوی مراحل آغازین واژگانی­شدگی را طی می­کنند. «ور / بر» امروزه، به عنوان اسم در معنی «کنار، سمت، نزدیک»، در ساخت­های مانند «این ور» و «بر خیابان» رایج است. در ساخت «ور دل کسی نشستن»، «ور» حرف اضافه به معنی «نزد، پیش» است که افزون بر معنی مکان نشانه­هایی از معانی اصلی خود را نیز به همراه دارد.

نویسندگان

احسان چنگیزی

استادیار گروه زبانشناسی دانشگاه علامه طباطبائی

الهه حسینی ماتک

دانشجوی دکتری گروه زبان شناسی، دانشگاه علامه طباطبائی

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :
  • ابوالقاسمی، محسن (۱۳۷۳). ماده­های فعل­های فارسی دری، تهران، ققنوس. ...
  • (۱۳۷۴). ریشه­شناسی (اتیمولوژی)، تهران، ققنوس. ...
  • (۱۳۸۹). تاریخ زبان فارسی، چاپ دهم، تهران، سمت ...
  • استاجی، اعظم (۱۳۸۶). پیدایش نام حروف اضافه از نام اندامهای ...
  • انوری، حسن و دیگران (۱۳۸۱).فرهنگسخن، دو جلد، چاپ اول، تهران، ...
  • حسن­دوست، محمد (۱۳۹۳). فرهنگ ریشه­شناختی زبان فارسی، جلد اول، تهران، ...
  • خطیب­رهبر، خلیل. (۱۳۷۲). دستور زبان فارسی: کتاب حروف اضافه و ...
  • دهخدا، علی­اکبر (۱۳۷۷). لغتنامه، تهران، دانشگاه تهران ...
  • ذوالنور، رحیم. (۱۳۶۵). رفتارشناسی حروف اضافه، رشد ادب فارسی، سال ...
  • راشد محصل، محمدتقی. (۱۳۸۵).وزیدگیهای زادسپرم، چاپ دوم، تهران، پژوهشگاه علوم ...
  • ژینیو، فیلیپ (۱۳۸۲). اردایراف­نامه (متن پهلوی، حرف­نویسی، ترجمه متن پهلوی، ...
  • صفوی، کورش (۱۳۹۰). درآمدی بر معنی­شناسی، چاپ چهارم، تهران، پژوهشکده ...
  • صمصامی، سید محمد (۱۳۴۶). پیشوندها و پسوندهای زبان فارسی، اصفهان، ...
  • فره­وشی، بهرام (۱۳۷۸). کارنامه اردشیر بابکان، چاپ دوم، تهران، دانشگاه ...
  • مشکوهالدینی، مهدی (۱۳۸۸). دستور زبان فارسی: واژگان و پیوندهای ساختی، ...
  • ناتل­خانلری، پرویز (۱۳۶۵). تاریخ زبان فارسی، جلد اول و سوم، ...
  • نجفی، ابوالحسن (۱۳۷۸). فرهنگ فارسی عامیانه، جلد دوم، تهران، سخن ...
  • نغزگوی­کهن، مهرداد (۱۳۸۹). چگونگی شناسایی موارد دستوری­شدگی. جستارهای زبانی، سال ...
  • نغزگوی­کهن، مهرداد و محمد راسخ­مهند (۱۳۹۱). دستوری­شدگی و بسط استعاری، ...
  • Asha, R. ۲۰۰۹. Avesta Glossary (frahang ī ōīm: ēk), Mumbai: ...
  • Bartholomae, C. ۱۹۶۱. Altiranisches Wörterbuch, Berlin: W. De Gruyter ...
  • Blank, A. ۲۰۰۱. Pathways of Lexicalization, In M. Haspelmath, E. ...
  • Brinton, L. J. & E. C. Traugott. ۲۰۰۵. Lexicalization and ...
  • Bybee, J. ۲۰۰۳. Mechanism of Change in Grammaticalization: the Role ...
  • Fortson, B. W. IV. ۲۰۰۳. An Approach to Semantic Change, ...
  • Heine, B., U. Claudi & F. Hűnnemeyer. ۱۹۹۱a. From Cognition ...
  • Heine, B., U. Claudi & F. Hűnnemeyer. ۱۹۹۱b. Grammaticalization: A ...
  • Heine, B. ۱۹۹۷a. The Cognitive Foundation of Grammar, Oxford: University ...
  • Heine, B. ۱۹۹۷b. Possession: Cognitive Source, Forces, and Grammaticalization, Cambridge: ...
  • Heine, B. ۲۰۰۳. Grammaticalization, In B.D. Joseph & R.D. Janda ...
  • Heine, B. & T. Kuteva. ۲۰۰۴. World Lexicon of Grammaticalization, ...
  • Hopper, P.J. (۱۹۹۱). On Some Principle of Grammaticalization, In E. ...
  • Hopper, P.J. & E.C. Traugott. ۲۰۰۳. Grammaticalization, Cambridge: University Press ...
  • Kent. R. ۱۹۵۳. Old Persian: Grammar, Texts, Lexicon, New Haven, ...
  • Luján, E. R. ۲۰۱۰. Semantic Change. In S. Luraghi & ...
  • MacKenzie, D.N. ۱۹۷۱. A Concise Pahlavi Dictionary, Oxford: Oxford University ...
  • Traugott, E. C. & E. Kőnig. ۱۹۹۱. The Semantics-Pragmatics of ...
  • نمایش کامل مراجع