محمدطاهر نظامی - دانشیار گروه مهندسی علوم خاک دانشگاه آزاد اسلامی، واحد کرج
علیرضا فلاح نصرت آباد - استادیار موسسه تحقیقات خاک و آب، کرج

یونجه (Medicago sativa L.) یکی از مهم­ترین لگوم­های علوفه­ای است که بیش از ۶۰۰ هزار هکتار از اراضی زراعی کشور را به خود اختصاص داده است. این گیاه قادر است در صورت وجود باکتری Sinorhizobium meliloti در خاک و مناسب بودن شرایط اقلیم و خاک، مقدار قابل ملاحظه­ای از نیتروژن مولکولی هوا را تثبیت نماید. تعداد ۲۰ نمونه خاک از مناطق مختلف کرج نمونه برداریشد و برخی خصوصیات فیزیکی و شیمیایی  نمونه ها اندازه­گیری شد. سپس با کاشت بذر یونجه در شرایط گلخانه­ای، تعداد۳۲ جدایه باکتری جداسازی و تعداد ۲۰ جدایه منسوب به S. meliloti شناسایی گردید و با استفاده از آزمون آلودگی، تشخیص جدایه­ها تایید شد. برای بررسی تاثیر ۲۰ جدایه S. meliloti بر عملکرد یونجه و مقایسه آن با مصرف کود نیتروژنی در حضور باکتری­های S. meliloti آزمایشی در قالب یک طرح کاملا تصادفی شامل فاکتورهای تلقیح (شامل تیمار بدون تلقیح یا شاهد، تیمار تلقیح با باکتری، تیمار کود نیتروژنی) در سه تکرار در مجموع ۷۲ تیمار انجام شد. نتایج تجزیه خاک­ها نشان داد که مقدار فسفر، بور، آهن و روی در اکثر مزارع یونجه کمتر از حد بحرانی بود و کمبود این عناصر یکی از عوامل محدود کننده تولید و همچنین تثبیت نیتروژن در مزارع استان بود. نتایج آزمایش گلخانه­ای نشان داد تاثیر جدایه­های جدا شده و کود نیتروژنی بر عملکرد با شاهد تفاوت معنی­داری در سطح احتمال ۵ درصد داشت.. تاثیر تعداد نه جدایه روی ارتفاع گیاه،وزن تر و خشک ریشه و تاثیر ۱۰ جدایه روی وزن غده نسبت به شاهد بدون تلقیح در سطح پنج درصد معنی­دار بود. مصرف نیتروژن باعث کاهش معنی­دار گره­زایی نسبت به شاهد و تیمارهای تلقیح شده گردید. بیشترین وزن خشک اندام هوایی مربوط به تیمار S۱۱ با میانگین ۳۸/۱ گرم می­باشد که نسبت به تیمار S۹ با میانگین ۳۶/۱ گرم در یک گروه آماری قرار دارند و هر دو نسبت به شاهد با میانگین ۹۳/۰ گرم افزایش معنی­داری نشان دادند. کمترین وزن خشک نیز مربوط به تیمار S۱۷ با میانگین ۷۷/۰ گرم بود.

کود نیتروژنی, غده, همزیستی, تثبیت نیتروژن, لگومینوز