حمیدرضا بوستانی - دانشجوی دکتری دانشگاه شهید چمران اهواز و کارشناسی ارشد سابق دانشگاه شیراز
عبدالمجید رونقی - استاد دانشگاه شیراز

برای درک زیست فراهمی و تحرک عناصر غذایی در خاک­های تیمار شده با لجن فاضلاب، اطلاع از شکل­های شیمیایی عناصر، ضروری است. به منظور مطالعه اثر کاربرد لجن فاضلاب و نوع بافت خاک بر شکل­های شیمیایی و زیست فراهمی روی در خاک و همچنین غلظت روی در گیاه ذرت، آزمایشی به صورت فاکتوریل در شرایط گلخانه­ای در قالب طرح کاملا تصادفی با سه تکرار انجام شد. تیمارها شامل پنج سطح لجن فاضلاب (۱، ۲، ۴ و ۸ درصد وزنی) و دو بافت خاک (شنی و لوم رسی) بودند. از روش عصاره­گیری دنباله­ای اسپوزیتو و همکاران برای تعیین شکل­های شیمیایی روی در خاک استفاده شد. برای مقایسه زیست فراهمی روی در دو بافت مورد مطالعه از روش شاخص تفکیک کاهش یافته استفاده شد. نتایج نشان داد که در دو بافت خاک با افزایش سطوح لجن فاضلاب، غلظت روی در اندام هوایی گیاه ذرت، به طور معنی­داری افزایش یافت. ترتیب شکل­های شیمیایی روی در تیمار شاهد و تیمار­های لجن فاضلاب در بافت شنی به صورت: تتمه > کربناتی > آلی > جذب سطحی و در بافت لوم رسی به صورت: تتمه >کربناتی > جذب سطحی بود. بر اثر کاربرد لجن فاضلاب به ترتیب شکل­های کربناتی، جذب سطحی و تتمه روی در بافت لوم رسی و در بافت شنی به ترتیب شکل­های جذب سطحی، کربناتی، آلی وتتمه، بهترین رابطه رگرسیونی (بیشترین ضریب تبیین) را با غلظت روی در اندام هوایی گیاه ذرت نشان دادند. بر اساس شاخص تفکیک کاهشی محاسبه شده، زیست فراهمی روی در تیمار شاهد و همه سطوح لجن فاضلاب، در بافت شنی بیشتر از بافت لوم رسی بود. در بافت شنی با افزایش سطوح لجن فاضلاب زیست فراهمی روی به طور چشمگیری افزایش یافت در حال که در بافت لوم رسی چنین روندی مشاهده نشد. بطورکلی، اثر کاربرد لجن فاضلاب بر زیست فراهمی و شکل­های روی در بافت­های مختلف خاک و ارتباط این شکل­ها با غلظت این عنصر غذایی در ذرت متفاوت بود که بایستی در مدیریت و کاربرد لجن فاضلاب در نظر گرفته شود.

عصاره گیری دنباله ای