تذکره افضل و تحلیل دیدگاه های انتقادی مولف آن
- سال انتشار: 1399
- محل انتشار: پژوهشنامه نقد ادبی و بلاغت، دوره: 9، شماره: 3
- کد COI اختصاصی: JR_JLCR-9-3_003
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 341
نویسندگان
دانشیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران.
چکیده
افضلمخدوم پیرمستی، ادیب، شاعر و تذکرهنویس هراتیتبار بخارایی (ف۱۳۳۴ق/۱۹۱۶م) است. افضل بنابر اشاره خود در مقدمه، تذکره افضلالتذکار فی ذکرالشعراء و الاشعار مشهور به تذکره افضل را به سفارش امیر وقت بخارا، عبدالاحدخان (حک.۱۳۰۳-۱۳۲۸ق/ ۱۸۸۶-۱۹۱۰م)، در سال ۱۳۲۲ ق/۱۹۰۴م در شرح حال صدوسی وهفت (۱۳۷) شاعر معاصر خود در محیط ادبی بخارا و مناطق فارسیزبان مرتبط با این امارت را که در بخارا اقامت داشتند، از سال ۱۲۰۲ ق/۱۷۸۷-۱۷۸۸م تا سال تدوین تذکره تالیف کرد. آگاهیهای ما در زبان فارسی درباره این تذکره و مولف آن بسیار ناچیز و بعضا نادرست است. اطلاعات مندرج در منابع پژوهشی افغانستان، تاجیکستان و ازبکستان نیز خالی از خطا نیست. مسئله این پژوهش معرفی تذکره، تذکرهنویس و تحلیل دیدگاههای انتقادی مولف آن است. نگارنده برای تبیین این مسئله با استفاده از روش تحلیل محتوا و دستاوردهای رویکرد ژانری به متن به دنبال یافتن پاسخ برای پرسشهای ذیل است: افضلمخدوم پیرمستی کیست و دارای چه دیدگاههای انتقادی در تذکره است؟ افضلالتذکار فی ذکرالشعراء و الاشعار چه نقشی در جریان تذکرهنویسی ادبی فارسی ماوراءالنهر در آغاز سده بیستم در بخارا داشته است؟ نتایج تحقیق نشان داد این اثر، تذکره مستقل منثور ناحیهای ـ عصری به زبان فارسی است که نشانههایی از لهجه بخارایی را با خود به همراه دارد. دیدگاههای انتقادی مولف را میتوان در ذیل چهار عنوان «تاریخی ـ تحلیلی، اخلاقی، سیاسی ـ اجتماعی و بلاغی ـ جمالشناسانه» تحلیل کرد. هرچند این تذکرهنویس به سفارش امیر وقت تذکره خود را تالیف کرد و درنتیجه در ارائه دیدگاههای انتقادی، پسند دربار و علائق شخص امیر را دخالت داد، به دلیل نقشی که در احیای نام و آثار شاعران معاصر خود در محیط ادبی بخارا ایفا کرد، بلافاصله مورد توجه علاقهمندان شعر و ادب این دوره واقع شد؛ بهگونهای که همواره یکی از منابع تالیف و تحقیق پژوهشگران درباره حیات ادبی محیط بخارا و مناطق مرتبط با آن بوده است.کلیدواژه ها
افضل, تذکره افضل, تذکره نویسی, بخارا, ماوراءالنهراطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.