ناسازگاری مفهومی اراده آزاد از دیدگاه حکمت متعالیه
- سال انتشار: 1399
- محل انتشار: دوفصلنامه فلسفه، دوره: 48، شماره: 2
- کد COI اختصاصی: JR_JOP-48-2_009
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 383
نویسندگان
دانش آموخته دکتری فلسفه تطبیقی دانشگاه قم
استاد گروه فلسفه علم دانشگاه صنعتی شریف
چکیده
مسئله اراده آزاد به لحاظ تاریخی تطورات گوناگونی داشته است. آنچه در دوره معاصر با برجسته شدن علم تجربی مشاهده میشود، نسبت اراده آزاد و تعین گرایی فیزیکی است. با وجود اینکه تعین گرایی فیزیکی در بعضی رویکردهای علم تجربی تضعیف شده است، همچنان این مسئله در فضاهای فلسفی به قوت خود باقی مانده است. آنچه در این مقاله درباره آن بحث شده است، به صورت برهان زیر میتوان نشان داد: ۱. تعین گرایی یا درست است یا نادرست؛ ۲. اگر تعین گرایی درست باشد، گذشته، آینده را و در نتیجه اراده ما را متعین میکند و بنابراین، اراده آزاد نداریم؛ ۳. اگر تعین گرایی نادرست باشد، در یک جهان نامتعین، اراده انسان از روی بخت و تصادف است و آزاد نیست؛ ۴. بنابراین، در هر صورت اراده آزاد نداریم. مقدمه اول، گزاره بدیهی و صادق است؛ مقدمه دوم، مفاد برهان پیامد است و مقدمه سوم، ادعای برهان شانس است؛ بند چهارم هم نتیجه منطقی مقدمات است. بررسیهای تطبیقی این مقاله نیز نشان داد که حکمت متعالیه هم با وجود پذیرش برهان شانس و عدم ارائه پاسخ پذیرفتنی به برهان پیامد، عملا باید نتیجه نهایی این استدلال را که رد اراده آزاد است، بپذیرد. در مجموع به نظر میرسد تاکنون راه حل نظری قابل قبولی برای مسئله اراده آزاد معاصر یافت نشده است و باید در عقل عملی به دنبال راهحلی برای این مسئله بود.کلیدواژه ها
اراده آزاد, برهان پیامد, برهان شانس, تعین گرایی, حکمت متعالیهاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.