علی شجاعی اصفهانی - استادیار باستان شناسی دانشگاه هنر اصفهان

کاخ جهان­نما از بناهای شاخص دوران شاه عباس صفوی در ابتدای خیابان چهارباغ بود که توسط ظل­السلطان در سال ۱۳۱۴ قمری تخریب گردید. بنا بر اسناد تصویری و نوشتاری به عنوان یک کاخ دروازه مشابه با کاخ عالی­قاپو، ورود به خیابان چهارباغ را برای اهل دربار ممکن می­ساخت. با توجه به مشخص بودن محدوده آن، شناسایی محل دقیق و چگونگی ساخت و تزیینات کاخ در فصل اول کاوش (اسفند ۱۳۹۳ تا اردیبهشت ۱۳۹۴) مد نظر قرار گرفت. به این ترتیب مشخص شد هشت پایه سنگی که بخشی از کاخ روی آنها قرار داشته بود محدوده شمالی ـ جنوبی آن را مشخص می کنند، همچنین شواهد مربوط به تزیینات بیرونی و داخلی کاخ و بخش هایی از کف پوش شمال کاخ تا حدودی وضعیت این بنای مربوط به قرن یازدهم هجری قمری را بازگو می کند. فهم محل دقیق شروع خیابان چهارباغ که بعد از کاخ شروع می شده است، طول شمالی ـ جنوبی کاخ و شواهد قبل از دوره صفوی و حتی قبل از اسلام نشان از اهمیت محوطه در مرکز شهر اصفهان دارد. در مطالعه اخیر تلاش شد تا با انطباق اسناد و منابع مکتوب، کاوش های میدانی و مطالعات آزمایشگاهی بتوان شناخت جامعی از این بخش دولت خانه صفوی و شهر اصفهان به دست آورد. به­علاوه بررسی کنونی خبر از آن دارد که با وجود تخریب گسترده آثار در بعد از دوره صفوی و نوسازی­های شهری دوران اخیر، همچنان بر پایه مدارک باستان­شناسی و انجام باستان شناسی شهری می­توان شواهد قابل قبولی از گذشته شهر به دست آورد که در فهم و شناخت آن راهگشا است و در منابع مکتوب نشانی از آنها یافت نمی شود.

اصفهان, کاخ جهان نما, خیابان چهارباغ, دولتخانه صفوی, باستان شناسی شهری