معناشناسی شناختی تکواژ «گاه» از منظر فرضیه ستیز و سازش معنایی

هدف از انجام این پژوهش بررسی دقیق تکواژ «گاه» به منظور برشمردن مفاهیم اصلی موجود در آن و کشف ساز و کار تبدیل این مفاهیم از دیدگاه معناشناسی شناختی و در چهارچوب فرضیه ستیز و سازش معنایی تالمی است. برای این منظور تمامی کاربست های این تکواژ در فارسی معاصر را از مداخل مربوطه در فرهنگ فارسی دو جلدی صدری افشار و همکاران (۱۳۸۸) استخراج نموده و به بررسی و تحلیل تک تک آن ها به روشی تحلیلی- پژوهشی و از منظر کیفی مطرح شده در چهارچوب نظری معرفی شده پرداختیم. بدین صورت که پس از ماهیت شناسی طبقات باز و بسته و ایجاد تناظر بین مفاهیم آن ها و انواع کاربست های تکواژ «گاه» و اثبات تبعیت نکردن این تکواژ از یک الگوی ثابت در تعلق به طبقه باز یا بسته و به دنبال آن، بازنمودن فرضیه ستیز و سازش معنایی ذیل ارائه یک سری فرایندهای شناختی تحت عناوین دگردیسی، امتزاج، مجاورت تقابلی، دستگردانی و انسداد و زیرمجموعه های دقیق آن ها، پیکره پژوهش را در بوته محک این معیارها گذاردیم تا مشخص شود تکواژ «گاه» با چه تکواژهایی، طی چه فرایندهایی و با چه کارکردی ترکیب می شود و محصول نهایی آن اولا خروجی کدام فرایند شناختی است و دوما چه حوزه مفهومی را شامل می شود. با توجه به نتایج به دست آمده مفهوم پایگی در «گاه»، زمان تشخیص داده شد و فرایند شناختی که از طریق آن این مفهوم به مفهوم «مکان» تبدیل می گردد به عنوان دستاوردی جدید در این حوزه ذیل عنوان «جایگزینی یک مولفه از ویژگی های عرضی یک طبقه باز با کل مفهوم پایگی یک طبقه پیوستاری (باز/ بسته)» به دست داده شد. همچنین علت این تشکیک در ماهیت «گاه» نیز فرایند شناختی دیگری تحت عنوان «شی ء انگاری» شناسایی گردید. بعلاوه مطابق آنچه در بررسی داده ها به دست آوردیم خروجی ترکیبات «گاه» از ۴ حالت مکان اجرای فرایند، مکان اثر اجرای فرایند، مکان قرار گرفتن یک شیء (چیز)/جرم و مکان قرار گرفتن اثر/جهت/امتداد یک شیء خارج نبود که البته در مواردی نیز تلفیقی ظاهر شده بودند.

کلیدواژه ها:

گاه در فارسی ، زبان شناسی شناختی ، معنا شناسی شناختی ، ستیز و سازش معنایی ، زمان و مکان