نگرش گروه های مختلف اجتماعی به بیماری های طاعون و وبا در ایران عصر صفوی بر اساس منابع مکتوب

شیوع و گسترش بیماری های عفونی و واگیردار در سرزمین ایران همواره یکی از عوامل اصلی کاهش جمعیت و موجب صدمات فراوان انسانی، اقتصادی و اجتماعی در طول تاریخ بوده است. اگرچه اطلاعات زیادی از شیوع این بیماری ها در دوره پیش از اسلام در متون مشاهده نمی شود اما منابع دوره اسلامی گزارش های بسیار متعدد و مفصلی در باب شیوع امراض عفونی و به ویژه بیماری های وبا و طاعون و تلفات ناشی از آن ها را در اختیار پژوهشگران قرار داده اند. در دوره صفوی به رغم ایجاد یک حکومت متمرکز و پیشرفت های بهداشتی و رشد دانش پزشکی و احداث بیمارستان ها بیماری های عفونی کماکان بسیار شایع بوده و تلفات بسیاری برجا می گذاشته اند. تا آنجا که در این دوره کتب تخصصی در مورد بیماری های عفونی و به ویژه بیماری طاعون نگاشته شده است. مقاله حاضر در تلاش است تا با بررسی تاریخی موارد شیوع بیماری های عفونی در دوره صفوی به دیدگاه چهار گروه علما، مورخین، جهانگردان و سفرنامه­نویسان و پزشکان در مورد این بیماری و علت شیوع و بروز آن پرداخته و همچنین درمان های ارائه شده از سوی پزشکان ایرانی و طب سنتی ایرانی را در درمان این بیماری ها موردبررسی قرار دهد. با بررسی متون تاریخی دوره صفوی مشخص می شود که اگرچه عامل مشیت و تقدیر الهی از دیدگاه اکثر مورخین و روحانیون این دوره اصلی ترین عامل بروز این بیماری ها شناخته می شود بااین حال ازنظر پزشکان و تعداد اندکی از مورخین ایرانی عوامل طبیعی نظیر آب های آلوده و آب وهوای نامساعد اصلی ترین عوامل بروز بیماری های عفونی شناخته می شوند؛ بنابراین نظام های معرفتی و جهان بینی اقشار مختلف اجتماعی نقشی مهم در باورهای این گروه ها نسبت به درمان بیماری عفونی و واگیردار داشته است.

کلیدواژه ها:

بیماری های عفونی ، طاعون ، وبا ، دوره صفویه ، گروه های اجتماعی