محمد مشهدی نوش آبادی - استادیار گروه ادیان و فلسفه دانشگاه کاشان
محمدرضا غیاثیان - استادیار گروه مطالعات عالی هنر دانشگاه کاشان

اگرچه کاشان در عصر ایلخانی یکی از مهم­ترین مراکز تولید کاشی­های زرین­فام در جهان اسلام بود، از نیمه سده هشتم هجری این صنعت در این شهر دچار رکود شد. پس از آن، از اواخر سده نهم هجری مجددا شاهد رواج ساخت کاشی­های زریـن­فام در کاشان اما با فرم و محتوای متفاوت هستیم. این زرین­فام­ها کاربردهایی نظیر لوح مزار، محراب و وقف­نامه دارند و بیشتر معطوف به افراد و مراکز محلی در کاشان و اطراف آن است. در این مقاله پانزده نمونه از این کاشی­ها که در خلال سال­های ۸۸۳ تا ۹۶۷ هجری تولید شده­اند، معرفی می­شود. تصاویر آنها از منابع مکتوب مانند آثار پژوهشگران و کاتالوگ حراجی ها و موزه­ها و مطالعات میدانی به­ویژه در محل اصلی تهیه شده است. این نوشتار با بهره­گیری از جستجوی میدانی و مطالعه کتابخانه­ای، ضمن معرفی دو لوح زرین فام ناشناخته، برای اولین بار به بازخوانی محتوا و انتشار تصاویر تمام نمونه­های شناخته شده پرداخته و بررسی می­کند که این کاشی ها به لحاظ فرم و صورت چه ویژگی­هایی دارد؟ و محتوای این الواح چه ارتباطی با باورهای مذهبی مردم ایران، به­ویژه کاشان در آغاز عصر صفوی دارد؟ نتایج نشان می­دهند که زرین­فام­های این دوران تابع فرم و شکل کلی تقریبا یکسانی هستند و محتوای آنها تحت تاثیر باورهای شیعی و محوریت صلوات بر چهارده معصوم است.

لوح مزار, محراب, صلوات کبیره, زرین فام کاشان, هنر شیعی