محمد ناظری تهرودی - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
فرشاد احمدی - باشگاه پژوهشگران جوان و نخبگان، واحد ارومیه، دانشگاه آزاد اسلامی، ارومیه، ایران
کیوان خلیلی - استادیار گروه مهندسی آب دانشگاه ارومیه

تغییر در میزان و رژیم بارندگی از جمله مظاهر قابل توجه تغییرات اقلیمی است. کاهش یا افزایش میزان بارندگی بر بسـیاری دیگـر از پدیـده­هـای اقلیمـی و محیطـی ماننـد روانـاب، سیلاب، دمای هوا، رطوبت هوا و همچنین بر بسیاری از فعالیت­های بشری مانند کشاورزی، اقتصاد، مبارزه با فرسایش خاک و غیره اثر دارد. بنابراین بررسی روند تغییرات زمانی بارش و دبی جریان در برنامه­ریزی و طراحی دقیق­تر پروژه­های آبی در آینده از اهمیت زیادی برخوردار می­باشد. در این مطالعه روند تغییرات دبی جریان رودخانه­های حوضه دریاچه ارومیه در دو مقیاس سالانه و ماهانه با استفاده از آزمون ناپارامتری من- کندال اصلاح شده (MMK) با حذف کامل ساختار خودهمبستگی مورد بررسی قرار گرفت. به این منظور ۲۵ ایستگاه هیدرومتری در حوضه دریاچه ارومیه در دوره آماری ۱۳۹۲-۱۳۶۳ مورد بررسی قرار گرفتند. همچنین به منظور تعیین زمان تغییر روند سری زمانی دبی جریان از آزمون ناپارامتری پتیت استفاده شد. نتایج بررسی روند تغییرات دبی ایستگاه­های مورد مطالعه در سطح حوضه دریاچه ارومیه نشان داد که روند تغییرات دبی در اکثر ماه­ها کاهشی می­باشد. در مقیاس سالانه نیز در تمامی ایستگاه­ها روند کاهشی جریان در سطح حوضه مشهود بود. هم­چنین روند کاهشی دبی جریان در دو فصل پاییز و زمستان شدیدتر می­باشد. زمان تغییر روند کاهشی دبی جریان رودخانه­های حوضه دریاچه ارومیه نیز در بین سال­های ۱۳۷۳ تا ۱۳۷۷ اتفاق افتاده است. با بررسی زمان تغییر روند داده­های تراز سطح آب دریاچه ارومیه و دبی ایستگاه­های هیدرومتری حوضه آن مشخص گردید که کاهش تراز آب دریاچه ارومیه یک سال بعد از شکست کاهشی در داده­های دبی رخ داده است.

آزمون پتیت (Petit Test), دریاچه ارومیه, روند, من کندال اصلاح شده