تعیین توابع تولید عملکرد گندم و جو دیم در سطح استان گلستان با استفاده از (ARID) شاخص مرجع کشاورزی برای خشک سالی

خشک سالی به عنوان پیامد اجتناب ناپذیر نوسانات آب وهوایی، یکی از عوامل مهم در کاهش تولید محصولات کشاورزی به ویژه در شرایط دیم می باشد. در این پژوهش از شاخص مرجع کشاورزی برای خشک سالی (ARID) در دو رهیافت شامل مدل های تک لایه و دولایه ی توازن آب خاک جهت مدل سازی توابع تولید گندم و جو دیم در سطح استان گلستان استفاده شده است. بدین منظور داده های هواشناسی روزانه برای ۱۲ ایستگاه تبخیرسنجی و سینوپتیک موجود در سطح استان گلستان اخذ و مقدار شاخص ARID بر اساس دو رهیافت مورد نظر در دوره ی رشد محصولات گندم و جو محاسبه گردید. هم چنین آمار عملکرد گندم و جو در زراعت های دیم و آبی در سطح ۸ شهرستان استان گلستان طی دوره ی متناظر جمع آوری و با آنالیز نقطه ی جهش مقادیر سری نسبت عملکرد (R) در هر شهرستان برآورد گردید. با انتخاب ۶ دوره ی فنولوژیک رشد برای محصولات مورد بررسی، مقدار متوسط شاخص ARID در هر مرحله طی سال های مختلف محاسبه و با حل غیرخطی رابطه ی بین نسبت عملکرد و شاخص ARID، ضرایب حساسیت هر مرحله تعیین و مدل برآورد عملکرد مشخص گردید. در پایان با مقایسه ی مقادیر عملکردهای محاسبه شده و مشاهده شده بر اساس معیارهای آماری، توانایی شاخص ARID در دو رهیافت مورد بررسی ارزیابی گردید. بر اساس این مقایسه نتایج شاخص ARID در رهیافت مبتنی بر مدل دولایه ی توازن آب و خاک در شبیه سازی مقادیر عملکرد محصولات گندم و جو دیم از دقت بالاتری برخوردار بود. علاوه بر این دقت توابع تولید استخراج شده برای محصول جو نیز به مراتب بیش تر از گندم بوده است. بررسی ضرایب حساسیت تنش نسبی محصولات مورد ارزیابی نشان می دهد که به ازای محصولات گندم و جو دیم دوره ساقه رفتن حساس ترین مرحله نسبت به تنش آبی در تمامی ایستگاه ها به جز ایستگاه های واقع در شهرستان رامیان می باشد. اهمیت نسبی حساسیت مراحل رشد اولیه، خوشه رفتن و گلدهی نسبت به تنش آبی با توجه به نوع محصول در ایستگاه های مختلف، متفاوت بدست آمد. با این وجود کم ترین میزان حساسیت به ازای دوره های رویشی اولیه و رسیدگی بدست آمد.

کلیدواژه ها:

استان گلستان ، تنش آبی ، خشک سالی ، عملکرد نسبی ، نقطه جهش