بررسی تطبیقی دیدگاه های شیطان پرستی و اندیشه عین القضات درباره ابلیس
- سال انتشار: 1396
- محل انتشار: مجله الهیات تطبیقی، دوره: 8، شماره: 18
- کد COI اختصاصی: JR_COTH-8-18_005
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 1781
نویسندگان
استادیار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
دانش آموخته کارشناسی ارشد زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه تبریز، تبریز، ایران
چکیده
عینالقضات، در جایگاه یک مسلمان موحد، خداوند را خالق و مبدا کل و ابلیس را از آفریدههای او میداند. او بیشتر از همان ابلیسی سخن میگوید که در ادیان توحیدی، مخصوصا دین اسلام مطرح است؛ یعنی ابلیس نافرمان متکبر، دشمن خدا و بدخواه نوع بشر؛ اما آنگاه که سخن او حال وهوای شطح و طامات به خود میگیرد، از ابلیس، جانبداری و تنزیه و تقدیس می کند. نگاه او، در چنین مواردی، با معتقدات اسلامی و صریح آیات قرآن و روایات همخوانی ندارد. عین القضات در ارائه این اندیشه از صوفیان مدافع ابلیس چون حسن بصری، حلاج و احمد غزالی و اندیشه گنوسی و عرفان قبالای یهود و برخی اندیشههای ایران باستان تاثیر پذیرفته است. همچنین میان دیدگاه عینالقضات در دفاع از ابلیس و احیانا تقدیس او با اندیشههای شیطانپرستی (از دیرباز تا کنون)، وجوه مشترک و جنبههای تمایزی وجود دارد. وجه مشترک، تلقی مثبت و جانبدارانه از ابلیس است؛ اما تفاوت را باید در موضوعاتی مانند «معیار ارزیابی منزلت ابلیس»، «جایگاه ابلیس در عالم و نسبت او با خدا و انسان» و «ابلیس، موضوع سجده بر آدم و میوه ممنوعه» جستجو کرد. معیار ارزشگذاری منزلت خاصی که عینالقضات برای ابلیس قائل است ـ به گمان او ـ بندگی، تقرب و عشق ابلیس در بارگاه الهی است، نه تقابل ابلیس با خداوند. بر این پایه، ابلیس عینالقضات موحد است و در توحید بر همه سبقت میگیرد؛ اما ابلیس شیطانپرستان این کمالات را ندارد و همواره با نیروهای خیر و خدای واحد مطلق تضاد و تقابل دارد. او ارزش خود را مرهون تکبر، سرکشی، گستاخی و نافرمانی در مقابل خداوند می داند؛ چنانکه میتواند بر مسند خدا بنشیند و در معرض پرستش قرار گیرد و خود به وجودآورنده دین شیطانی شود.کلیدواژه ها
عین القضات, شیطان پرستی, قبالا, گنوسی, ایزدی, قرون وسطیاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.