اسفندیار جهانگرد - دانشکده اقتصاد دانشگاه علامه طباطبایی
علیرضا فرهادی کیا - سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور
حمید محبوب خلجانی - سازمان مدیریت و برنامه ریزی کشور

انرژی یکی از عوامل مهم رشد و توسعه اقتصادی جوامع مختلف بوده و به دلیل اهمیت نقش آن در هزینه های تولیدی و خدماتی و همچنین مسائل زیست محیطی، به بهبود وضعیت مصرف و کارایی هر چه بیشتر در استفاده از آن توجه زیادی می شود. در کشور ما به دلیل وجود منابع عظیم نفت و گاز و قابلیت دسترسی نسبتا آسان به این منابع، نقش هزینه انرژی در مقایسه با سایر هزینه ها، ناچیز بوده و از این نظر حساسیت و انگیزه زیادی برای صرفه جویی و استفاده معقول از این موهبت وجود ندارد. این در حالی است که با دخالت دولت، قیمت حامل های انرژی نسبت به سایر کالاها پایین نگه داشته شده و قیمت حامل های انرژی به عنوان علامت دهنده فعالیت های اقتصادی عمل نمی کند. با توجه به مطالب مذکور، هدف این مطالعه بررسی آثار و تبعات هزینه ای تعدیل قیمت انرژی بر زیربخش های حمل ونقل و همچنین بررسی کشش های قیمتی انواع شبکه های حمل ونقل جاده ای و هوایی برای بررسی نحوه عکس العمل به تصحیح قیمت انرژی است. برای ارزیابی آثار و تبعات هزینه ای تعدیل قیمت انرژی بر برخی زیربخش های حمل ونقل و همچنین آثار مصرفی آن به ترتیب از الگوی داده- ستانده و الگوهای اقتصادسنجی استفاده شده است. در این زمینه برای ارزیابی آثار و تبعات هزینه ای از جدول های داده- ستانده انرژی سال ۱۳۷۳ در قالب سناریوهای مختلف استفاده شده است و این نتیجه حاصل شد که در صورت افزایش قیمت بنزین هزینه تولید در حمل ونقل بار بیشتر از حمل ونقل مسافر افزایش می یابد. برای ارزیابی آثار مصرفی از متد تصریح تابع تقاضا کلان با استفاده از روش الگوسازی فضا حالت در دهه های ۵۰، ۶۰ و ۷۰ استفاده شد. بر این اساس با تفکیک زیربخش حمل ونقل جاده ای به بار و مسافر، کشش قیمتی بنزین در حمل ونقل جاده ای بار معادل ۲۷/۰- و در حمل ونقل جاده ای مسافر معادل ۱۵/۰- برآورد شده و در بخش حمل ونقل هوایی کشش قیمتی سوخت جت نیز در بالاترین حد خود، معادل ۲/۰- بوده است.