محمود متوسلی - دانشگاه تهران

شناخت و تبیین آثار سیاست های توسعه اقتصادی، به ویژه توسعه تجاری، بر متغیرهای کلان اقتصادی از دیرباز مطرح بوده است. چگونگی تاثیر بخشی این سیاست ها، همچون جایگزینی واردات، توسعه صادرات و جایگزینی صادرات بر سطح و رشد تولید ناخالص داخلی، صحنه مباحثات علمی اقتصاددانان است. آدام اسمیت، به عنوان پایه گذار و پدر علم اقتصاد، از تجارت به عنوان نیروی محرک اقتصاد نام برده و اخلاف او، بحث های نظری فراوانی در زمینه اتخاذ سیاست های مختلف و انتخاب نگرشی برون گرا یا متکی بر توان داخلی داشته اند که هنوز نیز اجماعی قابل قبول در آنها پدیدار نگشته است. لیکن در مجموع می توان ادعا نمود که در اتخاذ یک رویه خاص نمی توان به طور مطلق و در فضایی انتزاعی تصمیم گرفت، بلکه راهبرد مطلوب را می توان ترکیبی از نگرش های یاد شده، در مقاطع زمانی مختلف و برای بخش های گوناگون اقتصاد، جستجو نمود. به نحوی که همگام با تحول ساختار اقتصادی، این ترکیب نیز تغییر متناسبی داشته باشد. به نظر می رسد در اقتصاد ایران، نبود راهبرد معین از مهم ترین موانع رشد خود اتکا و بلندمدت بوده است.بدین روی، در این مقاله، می کوشیم تا پاسخ دهیم که به منظور دستیابی به رشد اقتصادی سریع تر، آیا می توان بر رشد صادرات تکیه نمود؟ آیا در مقایسه با پیش بینی هایی که صرفا متکی بر رشد تولید ناخالص داخلی و به طریقه گذشته نگر صورت می گیرد، اعمال ارقام رشد دوره های قبل در صادرات، موجب بهبود پیش بینی رشد آتی این متغیر می شود؟ فرضیه این پژوهش، این است که رشد صادرات، رشد تولید ناخالص ملی و توسعه خود اتکای اقتصادی را به دنبال می آورد. با استفاده از الگویی که تولید ناخالص داخلی را تابعی از وقفه های خود، صادرات و وقفه های آن و نیز واردات و وقفه هایش ترسیم می کند و با استفاده از داده های ۱۳۳۸- ۱۳۷۴ به قیمت ثابت سال ۱۳۶۱، در این مقاله، آزمون علی گرینجر را با آزمون هم انباشتگی ادغام و نتایجی را برای اقتصاد ایران ارائه می کنیم.نتایج آزمون ها موید رابطه دو طرفه بین این دو متغیر و قوی تر بودن اثر رشد تولید ناخالص داخلی بر رشد صادرات است. با عنایت به رابطه دو طرفه رشد صادرات و رشد تولید ناخالص ملی سیاست توسعه صادرات قویا پیشنهاد می شود.