فاطمه مجیدی - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه نیشابور
هادی یاوری - استادیار زبان و ادبیات فارسی دانشگاه نیشابور
زهره قدوسی فیض آباد - کارشناس ارشد زبان و ادبیات فارسی دانشگاه نیشابور

این نوشتار برآن است تا مختصات سبکی کشف المحجوب را بر اساس دو معنای اندیشگانی و بینا فردی (در دستور هلیدی) به منظور دستیابی به نوع نگرش (ایستار) نویسنده و کشف نظام معنایی ذهن وی و ایدئولوژی حاکم بر متن مورد بحث و بررسی قرار دهد. مهم­ترین نتایج به دست آمده از این قرار است: کانون توجه گفتمان کشف­المحجوب خداست. خدا در جایی حضور می یابد تا به عنوان یکی از موضوعات تصوف تعریف شود و با تعریف او، جهان، انسان و دیگر اشیاء تعریف می شود. متن به لحاظ تجربی و در فرانقش اندیشگانی، بیشتر سمت وسوی تجریدی دارد. این نوع اندیشیدن و گفتمان حاصل از آن، در همبستگی متقابل با نوع ارزش گذاری و اعتقادات صوفیه و اندیشه اصالت معنویات است. متن بیشتر متقاعدکننده است تا امری. حتی در بیان هنجارها از آمریت بالا و فرمان مطلق استفاده نمی­شود. نویسنده برای اقناع مخاطب از شیوه های تمهیدات استدلالی، توصیفی، تبیینی، توضیحی؛ سودجستن از وجوه خبری و استفهام تقریری و انکاری استفاده می­کند و از وجوه التزامی به جای امری سود می­برد و از حجیت قرآن و حدیث، برای تثبیت گفتمان تصوف استفاده می­کند. وجوه دعایی در متن غلبه دارد و یکی از ویژگی های این متن، برانگیختن احساسات است. نویسنده برای تسهیل و تسریع فرایند اقناع، وجوه عاطفی را به کار می گیرد. وجه تردیدی در نازل ترین سطح و وجه قطعیت، فراوانی قابل توجهی دارد. وجه خبری نیز در بالاترین سطح از فراوانی ها است. 

کشف المحجوب, فرانقش تجربی, فرانقش بینافردی, تحلیل انتقادی گفتمان, گفتمان صوفیه