فرشید یوسفی مقدم - کارشناس ارشد، دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان
محمود حسینی نژاد - استادیار، دانشکده علوم زمین، دانشگاه دامغان
محسن علامه - استادیار، گروه زمین شناسی، واحد مشهد، دانشگاه آزاد اسلامی، مشهد، ایران

      سازند آبدراز یکی از واحدهای سنگ چینه ای کرتاسه بالایی به سن تورونین میانی- سانتونین در حوضه رسوبی کپه داغ، واقع در شمال شرقی ایران است. لیتولوژی عمده آن در برش سنگانه شامل مارن، سنگ آهک مارنی، و مارن های آهکی خاکستری تا متمایل به سبز روشن همراه با سه افق سنگ آهک گل سفیدی است که از شاخص های این سازند به شمار می رود. ضخامت این سازند در برش نامبرده ۵۳۰ متر اندازه گیری شده است که ۴۱ نمونه به صورت سیستماتیک از آن برداشت شده است. به منظور تعیین پتانسیل هیدروکربورزایی، که برای نخستین بار بر روی سازند آبدراز صورت می گیرد، برش نامبرده مورد مطالعه پالینولوژیکی و ژئوشیمیایی قرار گرفت. مطالعات حاصل از ۷۸ اسلاید پالینولوژیکی به شناسایی سه پالینوفاسیس بر اساس نمودار مثلثی تایسون منجر گردید. پالینوفاسیس نوع II که حاوی ۹۰-۶۰ % فیتوکلاست قهوه ای رنگ و تیره است و حاوی کروژن نوع III است و محیط حاشیه ساحل با شرایط اکسیدن را نشان می دهد. پالینوفاسیس نوع IV تایسون که فراوانی فیتوکلاست ها در آن کاهش می یابد و مواد آلی بی شکل فراوانی برابر با ۳۰-۲۰ % دارند و حاوی کروژن نوع III است. پالینوفاسیس نوع V تایسون که حاوی مقادیر بالای پالینومورف های دریایی و مقادیر بسیار کم فیتوکلاست ها است. این پالینوفاسیس بازگوکننده شرایط دور از ساحل است. کروژن موجود در این مقاطع از نوع II و III است. به منظور مطالعات ژئوشیمیایی و مقایسه آنها با نتایج حاصل از مطالعات پالینولوژیکی تعداد ۷ نمونه مورد آنالیز راک- اول قرار گرفتند. توزیع داده ها بر روی نموار ون- کرولن نشان می دهد که کروژن غالب از نوع III است (در نمونه های مربوط به پالینوفاسیس نوع V تایسون کروژن نوع II نیز حضور اندکی دارد). نوع هیدروکربور تخمینی گاز بوده، اما از نظر توان تولید بسیار ضعیف است. تمامی نمونه ها به جز نمونه شماره ۳۱ و ۳۹ به مرحله کاتاژنز رسیده اند ( Tmax بالاتر از ۴۳۵ درجه سانتی گراد) که در نتیجه بالغ هستند.   

رخساره های پالینولوژیکی, پتانسیل هیدروکربورزایی, پیرولیز راک اول, سازند آبدراز, کپه داغ