طبقه بندی مورفولوژیکی رودخانه قزل اوزن سفلی و روند تغییرات آن

 این پژوهش در زمینه مورفولوژی رودخانه قزل­اوزن سفلی حد فاصل سد استور تا سد منجیل در دو بازه سنگی و دشت­ سیلابی در پریود زمانی ۳۷ساله  بر اساس نقشه­های توپوگرافی و عکس­های هوایی با بازدیدهای میدانی انجام شده است. نتایج نشان داد که رودخانه در بازه کوهستانی و دشتی با میزان ضریب پیچشی متوسط ۱.۴۶ و ۱.۲۲ به ترتیب در زمره رودخانه پیچان رودی و سینوسی دسته­بندی می­شود. در بازه دشتی در حد فاصل سد پاوه­رود تا سد منجیل به طول ۶۰ کیلومتر، رودخانه، سه پلان مشخص سینوسی کانالی شکل، سینوسی بارگذار، سینوسی چندشاخه و چندشاخگی و شریانی نشان داده است، حال آن که در بازه سنگی و کوهستانی متاثر از عوامل زمین­شناختی به صورت تنگدره مئاندری است. در طی دوره ۳۷ساله، چندشاخگی رودخانه در ناحیه هزاررود به پهنای ۱.۲ کیلومتر توسعه داشته است که اگر این روند یکنواخت فرض شود، سرعت متوسط پیشروی بازه چندشاخه، ۳۲ متر در سال است که میزان قابل توجهی است. در منطقه هارون ­آباد تا کوه کن، فرسایش کناری به شکل مهاجرت حلقه های مئاندری تا ۸۵۰ متر در دوره زمانی یاد شده نیز بیانگر نقش ویرانگری رودخانه در بازه­های پیچان رودی است. بر اساس زاویه مرکزی حلقه ­های مئاندر، ۵۷.۷۲ درصد حلقه­ ها توسعه یافته، ۲۵.۹۳ درصد خیلی توسعه یافته، ۱۶.۰۵ درصد دیگر حلقه ­ها، از نوع جوان رو به رشد هستند و لذا هنوز خسارات پیچان رودی رودخانه وجود دارد. غالب­ ترین حالت فرسایش در انحناهای مئاندر، حالت توسعه یافتگی می باشد که بیش از ۵۶ درصد حالات فرسایش را به خود اختصاص می دهد و بسته به نحوه توزیع تنش برشی آب، هندسه پیچ و شعاع انحناء نسبی آن و در نتیجه، محل تمرکز تنش برشی آب، حالات مختلف انتقال، چرخش، پیچیده شدن و پدیده میانبری نیز مشاهده شده است. بیش از ۷۵ درصد جابه جایی محور رودخانه به سمت جناح چپ بوده، لذا احداث هرگونه سازه و راه در جناح چپ خطرآفرین خواهد بود.

کلیدواژه ها:

پلانفرم رودخانه ، توسعه حلقه مئاندر ، تنگدره ، چندشاخه ، سینوسی ، مئاندر