الگوی تغییرات درون جمعیتی و بین جمعیتی گونه های Betula sp. در ایران بر مبنای مورفومتری برگ

گونه غان دارای خواص ممتاز دارویی و ارزش فراوان در صنایع چوب است و جزو گونه های در معرض خطر انقراض محسوب می شود. با وجود این، از سطح تنوع ژنتیکی درون جمعیتی و بین جمعیتی آن در ایران اطلاعاتی وجود ندارد. در پژوهش حاضر، برای نخستین بار، از چهار جمعیت مختلف (در مناطق سیاه مرزکوه، سنگده، شهرستانک و مارمیشو) از هر جمعیت ۱۰ درخت، از هر درخت ۳۰ برگ از روی شاخه زایا، ۳۰ برگ از روی شاخه نازا جمع آوری شد. نتایج نشان داد که جمعیت سیاه مرزکوه بیشترین و جمعیت مارمیشو کمترین اندازه برگ را دارند. میانگین صفات اندازه گیری شده در برگ شاخه های نازا بزرگتر از برگ شاخه های زایا بود. صفات زاویه قاعده و تعداد رگبرگ دارای کمترین ضریب تغییرات و صفات عدم تقارن پهنک و اختلاف دو لبه برگ دارای بیشترین ضریب تغییرات بوده، به ترتیب کمترین و بیشترین تنوع فنوتیپی را دارند. از آنجا که تعداد رگبرگ کمترین تغییر را داشت، بنابراین می تواند تحت تنظیم ژن های کیفی باشد. بر اساس نتایج پژوهش حاضر، به نظر می رسد سیاه مرزکوه دارای مناسب ترین جمعیت بوده، می تواند در انتقال source-sink به کار رود. آنالیز واریانس چند متغیره برای شاخص های مختلف، اختلاف معنی داری نشان داد. در آنالیز خوشه ای سه خوشه تشکیل شد و تمام درختان منطقه مارمیشو در یک خوشه قرار گرفتند. از آنجا که در اغلب جمعیت ها، توزیع جغرافیایی با گروه بندی ژنوتیپ ها همخوانی ندارد و این امر می تواند به دلیل تاثیر عوامل بوم شناختی بر صفات مورفولوژی باشد، بنابراین پیشنهاد می شود از نشانگرهای مولکولی نیز استفاده گردد. تجزیه تشخیص کانونیک نشان داد که عدم تقارن پهنک و طول دمبرگ نسبی می تواند برای بررسی تنوع میان جمعیت های گونه غان در آینده استفاده شود.

کلیدواژه ها:

آنالیز چند متغیره ، برگ شاخه های زایا و نازا ، گونه در معرض انقراض ، غان