علیرضا منوچهریان - استاد یار گروه زبان و ادبیات فارسی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران
فائقه محمدی - کارشناس ارشد ادبیات تطبیقی، دانشگاه علامه طباطبایی، تهران،

چکیده یکی از جلوه­های مهم همگرایی فکری - فرهنگی میان ملل و اقوام بشری، سنت­های مشترک ادبی است. از جمله این اشتراک­ها در ادب فارسی و عربی، شعر شمع است که به ادب الشمعه نیز معروف است و از دیرباز در آثار برخی پارسی­سرایان و تازی­گویان انعکاس یافته است. این سخنوران، با به کار­گیری ابزارهای هنری گوناگون به­ویژه تشبیه، شمع را در دواوین و آثار خویش به تصویر کشیده­اند و امروزه می­توان هنرنمایی آنان را دستمایه پژوهش­های بینامتنی در ادبیات تطبیقی قرار داد. از جمله شاعران شمع­پرداز در ادب پارسی و عربی، منوچهری و میکالی به شمار می­آیند. منوچهری در توصیف شمع، بیشتر از اجزاء و عناصر طبیعت بهره برده است ولی میکالی غالبا آدم­نمایی نموده و شمع را به انسانی عاشق یا معشوق همانند ساخته است. گاهی نیز هر دو سخنور، شمع را همچون شاخه گلی (زرد) یا عاشقی زرد و زار دانسته­اند. این جنبه­های اشتراک و افتراق در تعابیر و تشبیهات دو شاعر و شیوه­های اندیشیدن آن­ها درباره شمع، موضوع پژوهش تطبیقی این مقاله بنیادی است که به شیوه تحلیلی - توصیفی فراهم آمده است؛ از جمله ره­آوردهای این پژوهش، گسترش و تعمیق ادبیات تطبیقی در مشرق­زمین و ارائه وجوه دیگری از اشتراک فرهنگی – ادبی میان ایران و ملل عربی است.  

واژگان کلیدی: منوچهری دامغانی, ابوالفضل میکالی, شعر شمع, ادبیات تطبیقی, ادبیات عربی و فارسی