تاملی معرفتشناختی در مفهوم ماده و معنا در باستانشناسی

  • سال انتشار: 1396
  • محل انتشار: فصلنامه مطالعات باستان شناسی، دوره: 9، شماره: 1
  • کد COI اختصاصی: JR_JARCS-9-1_013
  • زبان مقاله: فارسی
  • تعداد مشاهده: 309
دانلود فایل این مقاله

نویسندگان

حکمت الله ملاصالحی

دانشیار گروه باستان شناسی دانشگاه تهران.

چکیده

این مقاله جستاری معرفت­شناختی پیرامون جایگاه ماده و معنا در باستان­شناسی است. باستان­شناسان با ماده­هایی درگیرند که یا فی­ حد ذاته اثر (Archaion) هستند یا مرتبط و منتسب به مدارک، شواهد، قرائن مادی و آثار مورد مطالعه­ی آن­ها. هر اثر، مدرک، ماده فرهنگی و فرهنگ مادی هماره ارجاع، اشاره و دلالت به چیزی به معنایی به نیت و غایتی دارد که بیرون از آن است، نه در درون و متصل به آن، مدارک، شواهد و آثار مورد مطالعه­ی باستان­شناسان به­دلیل اثریت و ماهیت مدرک بودنشان پیشاپیش فی­ حد ذاته خصیصه مرجوعیت دارند. مرجوعیت به معناها یا «لوگوس­» هایی که مفقود هستند. ارجاع، اشاره و دلالت به نیت­هـا،  غرض­هـا، هدف­هـا، مقصدهـا و غایت­هـا یا «آرخه» ­هایی دارنـد که در باسـتان­شـناسی مفقود و غـایب هسـتند. باستان­شناسی از این منظر هم دانش و دانـایی مـاده و هم معنا هم مـیدان گردآوری داده­های مشهود و هم مقام داوری بوده­های مفقود و هم مهارت، مهندسی و مدیریت کشف جام­های شکسته است و هم هنر، خرد، بصیرت، مهارت برکشیدن و برگرفتن و به­کف آوردن جرعه­ای­­ از باده معناهای ریخته. اما چگونه؟ درجه، دامنه مرجوعیت، ارجاع­پذیری ماده­ها و مدارک باستان­شناسی آن­قدر هست که بتوان از نردبان­های فرسوده و شکسته ماده­های الکن، خاموش، مخدوش، معیوب، متفرق، مثله و بی­نام باستان­شناختی به بام معناهای مفقود و غایب بر شد؟ می­توان از انکشاف ماده­های ملموس به اختفای معناهای مفقود و غایب نقب باستان­شناسانه زد و ره باستان­شنانه برد و به معرفت و منظری معتمد درباره روند­ها، رخدادها، واقعیت­های متوقف، منجمد و مفقود گذشته دستیافت؟ پاسخ به پرسشی از این دست و گشودن گره­های کور و فراز آمدن بر معضلاتی از این جنس هرچند سهل­الوصول نیست لیکن طرح و بحث، نقد و تحلیشان آنقدر هم بیهوده و بی­ثمر نخواهد بود.

کلیدواژه ها

باستانشناسی, ماده, معنا, ماده فرهنگی, فرهنگ مادی

اطلاعات بیشتر در مورد COI

COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.

کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.