ایرج رضائی - دانشجوی دوره دکتری باستانشناسی دانشگاه تهران
بهمن فیروزمندی - استاد گروه باستانشناسی دانشگاه تهران

نقش پیکره درون ماه یکی از اسرارآمیزترین نقوش نمادین ایران باستان است که تاکنون بسیاری از پژوهشگران درباره هویت شناسی و خاستگاه آن اظهارنظر کرده­اند. بااینحال هیچگاه مدارک موجود، برای دستیابی به یک نتیجهگیری نهایی و قطعی کافی نبوده است. برخی از پژوهشگران پیشینه نقش پیکره درون ماه را بهپیش از دوره هخامنشی رسانده و بر این باورند که هنر آشور نو خاستگاه این نقش بوده است. از طرفی این احتمال نیز وجود دارد که نقش پیکره درون ماه یک نقشمایه ابداعی کاملا ایرانی (ماد یا هخامنشی) باشد. به­علاوه تاکنون گزینه­های متنوع و متفاوتی چون اهورامزدا، خدای ماه، میترا، خورنه شاهی، شاه مرده یا زنده و ... برای هویت نقش پیکره درون ماه پیشنهاد شده است. نوشتار پیش رو ضمن بررسی پیشینه نقش پیکره درون ماه و تجزیهوتحلیل آرا پژوهشگران پیشین درباره هویت آن، به این نتیجه منتهی شده است که در میان گزینه­های متعدد پیشنهادی برای هویت نقش مذکور، دو گزینه بسیار محتمل وجود دارد؛ ۱. شاه ۲. خدایی غیر از اهورامزدا. در حالت اول محتمل­ترین گزینه شاه مرده یا متوفی و در حالت دوم محتمل­ترین خدای پیشنهادی، میترا خواهد بود.

پیکره درون ماه, هخامنشی, قیزقاپان, شاه مرده, میترا