پهلوان در شبستان؛ تاملی در باب «گوشهنشینی جنگجو» و نمونه آن در حماسه ایرانی
- سال انتشار: 1398
- محل انتشار: دو فصلنامه ادب فارسی، دوره: 9، شماره: 1
- کد COI اختصاصی: JR_ADFA-9-1_010
- زبان مقاله: فارسی
- تعداد مشاهده: 255
نویسندگان
دانشآموخته دکتری فرهنگ و زبانهای باستانی دانشگاه تهران
چکیده
مضمون «گوشهنشینی جنگجو»، یکی از ویژگیهای کارکرد جنگاوری، عبارت است از عزلت اجبـاری و موقت جنگجـو در شرائطی خاص که جنگجو با اکراه به آن تـن میدهد و با بروز رویدادهایی معین (که در نمونههای بررسیشده در این مقاله آغاز یا تدارک یک جنگ بزرگ است) از بنـد آن رها میشود. در روایات حماسی یونانی و هندی، دستکم دو نمونه از این مضمون را مییابیم: آخیلس، قهرمان ایلیاد، که در نوجوانی به تدبیر مادرش تتیس به ناگزیر با جامه مبدل دخترانه در شبستانی عزلت میگزیند و ارجونه، قهرمان مهابهارته، که بهواسطه نفرین یکی از پریان و نیز اجبار دوران تبعید خانوادگی، به ناچار به کسوت خواجگان درمیآید و یک سال در حرمسرایی اقامت میکند. چنانکه پیداست این هر دو مضمون هم با شبستان زنان پیوند دارند و هم با نوعی بیـکاری موقت جنـگجو. ظاهرا مضمون «گوشهنشیـنی در شبستان» در حماسههای ایرانی نمونهای ندارد، اما با بررسی روایات مختلف زندانیشدن اسفندیار به فرمان پدرش گشتـاسب، به مضامین درخور درنگی برمیخوریم که با جزئیات دو روایت یونانی و هندی شباهتهایی دارند. بهنظرمیرسد ایـن مضمون دارای یک روایـت اصلی هنـدواروپایی است با محوریـت یک پهلوان شکستناپذیر/رویینتن و دورگه (ایزدی/انسانی) که صورت ایزدوار آن در حماسههای یونانی و هندی و صورت زمینیتر آن در حماسه ایرانی به جا مانده است. بررسی تطبیقی این سه داستان به بازشناسی مفهوم «گوشهنشینی» و خاستگاه اسطورهای احتمالی آن (وقفه جنگجو و نیازمندی جهان) راه میبرد.کلیدواژه ها
گوشهنشینی, ناگزیری, مبدلپوشی, پهلوان دورگه, رویینتنی, کارکرد جنگاوریاطلاعات بیشتر در مورد COI
COI مخفف عبارت CIVILICA Object Identifier به معنی شناسه سیویلیکا برای اسناد است. COI کدی است که مطابق محل انتشار، به مقالات کنفرانسها و ژورنالهای داخل کشور به هنگام نمایه سازی بر روی پایگاه استنادی سیویلیکا اختصاص می یابد.
کد COI به مفهوم کد ملی اسناد نمایه شده در سیویلیکا است و کدی یکتا و ثابت است و به همین دلیل همواره قابلیت استناد و پیگیری دارد.