سید مرتضی میرهاشمی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی
حبیب الله عباسی - استاد گروه زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی
الهام صالحی - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی دانشگاه خوارزمی

رسانگی و انتقال پیام، اصلی­ترین کارکرد نثر، بهویژه نثر تاریخی است؛ به همین سبب در آن باید از شگردهای بلاغی که دستیابی به این هدف را به تعویق می­اندازد، کمتر استفاده شود؛ اما ازآن­رو که در ادبیات فارسی، شعر وجه غالب ادبی بهشمارمی­رود و نثر تحتتاثیر آن قرار گرفته است، بهناچار از شگردهای مختلف ادبی که خاص شعر هستند، نیز بهره جسته است. حتی نثر تاریخی که وظیفه آن گزارش مستقیم تاریخ بدون دخالت احساسات شاعرانه است، نیز از این امر مستثنا نیست. تاآنجاکه برخی از مورخان بهجای آنکه به وظیفه تاریخنگاری خود وفادار بمانند و تنها به بازگوکردن وقایع تاریخی بپردازند، پیشه ادیبی درپیشگرفته­اند و گویا به دبیر- مورخ تبدیل شده­اند. یکی از شگردهای بلاغی موردتوجه مورخان «تمثیل» است. بیشتر پژوهشهای انجامشده درباره تمثیل به حوزه شعر مربوط میشود و کمتر به حضور و چگونگی آن در نثر فارسی پرداخته شده­ است. این جستار با تکیه بر روش اسنادی– تحلیلی این شگرد ادبی را در متون مهم نثر تاریخی بررسی می­کند تا شیوه تاریخ­گویی نویسندگان این کتب را بسنجد و درنهایت این نتیجه را بیان خواهد کرد که نویسندگان متن­های تاریخی از گونه­های مختلفی از تمثیل با اهدافی گوناگون بهره می­جویند که نهتنها به رسانگی متن آنها آسیبی نمی­رساند، بلکه در انتقال مفاهیم عینی به ذهن خواننده و بازگویی واقعیت­های تاریخی به آنان کمک شایانی میکند.

نثر تاریخی, کارکرد نثر, شگردهای بلاغی, گونههای تمثیل, تمثیل