اسطوره خودمرکزی (با تاکید بر نمونههای آن در اساطیر و ادبیات ایران)

اسطوره خودمرکزی از مباحث جهان­شمول است که در اساطیر ایران هم نمونه­های آن به وضوح قابل مشاهده است. بر اساس این عقیده اسطوره­ای، همه اقوام تلاش می­کنند خود و داشته­های خود را نخستین، بزرگترین، بالاترین، بهترین، و ...  معرفی ­کنند و تمام داشته­های دیگران را در رده­های پایین­تر از آن خود جای ­دهند. به عبارت دیگر خود را اصل و دیگران را فرع، و یا خود را مرکز و دیگران را حاشیه قلمداد کنند. در این مقاله، ابتدا به ۱۷ مورد از نمونه­های این اعتقاد اسطوره­ای در اساطیر و ادبیات ایران اشاره شده است. مثلا آنان سرزمین اولیه خود «ایرانویج» را از نخستین و بهترین سرزمین­ها می­دانند که نخستین انسان­ها در آن به وجود آمده­اند؛ «البرز» کوه اساطیری خود را کوهی می­دانند که گرداگرد زمین را فراگرفته و تا فلک خورشید کشیده شده است، و ... . در بخش دوم، به سرچشمه­ها و پیامدهای حاصل از این اسطوره اشاره شده است. به نظر می­آید این اسطوره از عواملی مانند کمال­گرایی (نهایت­اندیشی)، باورهای دینی، ملکوتی بودن انسان، نمادسازی، خودبزرگ­بینی، تجارب گذشته و عادت­ها، جهان­بینی محدود، خود آگاه و ناآگاه، گشایش عقده­های حقارت، راز تنازع بقا، و اصل جاذبه عمومی سرچشمه می­گیرد؛ و واقعی پنداشتن چیزهای غیر­واقعی، قهرمان­سازی، توتم­سازی، محدودیت حق انتخاب، سالاریت (رئیس­سالاری، پدر یا مادر­سالاری، ...)، افزایش خوی استکباری، حماسه­سازی، قوم­سازی، و مواردی مانند این از آثار آن است.

کلیدواژه ها:

اسطوره ، اسطوره خودمرکزی ، نمونهها ، سرچشمهها ، پیامدها