رفتارسنجی الگوی تغییرات دمای ژرفای خاک و ارائه مدل عددی برآورد آن (مطالعه موردی: تهران)

دمای خاک در اعماق مختلف مهمترین برایند برهمکنش جو با سطح زمین است. با توجه به محدود بودن تعداد ایستگاههای ثبت دمای ژرفای خاک، از معادلات تجربی برای محاسبه دمای ژرفاهای مختلف خاک با توجه به ویژگیهای تابش ورودی و خصوصیات فیزیکی و گرمایی انواع خاکها، استفاده میگردد. در این پژوهش تلاش گردید تا علاوه بر تعیین الگوی تغییرات دمای اعماق خاک بر پایه دادههای واقعی، کارآیی یک مدل تجربی سینوسی در تخمین دما مورد آزمون قرار گیرد. بنابراین، ابتدا دادههای ماهانه و سالانه دمای ژرفاهای ۵، ۱۰، ۲۰، ۳۰، ۵۰ و ۱۰۰ سانتیمتری در ایستگاه همدید مهرآباد برای سه ساعت ۶:۳۰، ۱۲:۳۰و ۱۸:۳۰ سال ۲۰۰۸ از سازمان هواشناسی کشور تهیه شد. برای محاسبه و تخمین دما در اعماق مختلف دمای ۵ سانتیمتری سطح بعنوان دمای مبنا در نظر گرفته شد و با بکارگیری معادلات سینوسی، دمای خاک برای سایر ژرفاها برآورد شد. برای واسنجی دماهای برآورد شده از دادههای واقعی ثبت شده با روش-های آماری ضریب همبستگی و ضریب کارآیی ناش- ساتکلیف استفاده شد. نتایج بدست آمده نشان داد که الگوی دمای ماهانهی تمامی ژرفاها از روند مشابهی برخوردار بوده و پیک دمایی در تمامی ژرفاها مربوط به دوره گرم سال است. همچنین، دمای محاسبه برای ژرفاهای مختلف نشاندهنده کارآیی قابل قبول مدل مورد استفاده در تخمین دمای خاک میباشد، بطوریکه ضریب همبستگی حاصل از دماهای واقعی و دماهای برآورد شده برای تمامی ژرفاها در سطح ۱% خطا معنادار بود. علاوه براین، نتایج بدست آمده از ضریب کارآیی ناش ـ ساتکلیف نیز نشاندهندهی کارآیی مناسب مدل مورد استفاده در تخمین دمای اعماق مختلف خاک است.

کلیدواژه ها:

روند تغییرات دمایی ، اعماق خاک ، معادله سینوسی ، تهران