تاثیر شدت فرسایش بادی و بیابانزایی در تخریب زیستگاه منطقه همدان

بررسی فرسایش بادی در مناطق بیابانی و کاهش ارزش زیستگاههای واقع در آنها، موضوعی است کهکمتر بررسی شده است؛ ازاینرو،توجه به اهمیت گونههای جانوری و تشریح رابطه علمی بین میزان فرسایش بادی و وضعیت زیستگاههای مناطق بیابانی از اهداف اصلی پژوهش حاضر هستند. به این منظور، ابتدا منطقه بیابانی قهاوند در شرقیترین بخش استان همدان انتخاب و با بررسی عوامل نهگانه موثر بر فرسایش بادی شامل سنگشناسی، شکل اراضی و میزان پستی و بلندی، سرعت و وضعیت باد، بافت خاک و پوشش غیرزنده سطح خاک، نوع و پراکنش نهشتههای بادی و مدیریت اراضی بر اساس الگوی IRIFR.E.A، هفت واحد کاری شامل دشت ریگی دانه متوسط (مخروطافکنه)، تپههای تثبیتشده، دشت رسی، پهنههای نمکی دانهریز یا پفکرده، تپههای فعال، اراضی تغییر کاربری یافته و روستایی تعیین و نقشه واحدهای کاری ژئومورفولوژی تهیه شد. برای ارزیابی شدت فرسایش بادی در هر یک از واحدهای کاری، عوامل نهگانه موثر در فرسایش بادی امتیازدهی شدند و نقشه همفرسای منطقه تهیه شد. گونههای جانوری منطقه بر اساس مشاهدههای میدانی و بررسی گزارشهای موجود مشخص شدند و ارزش تقریبی هر یک از زیستگاههای منطقه بر اساس سه عامل متغیر غذا، آب و امنیت (تاثیرهای انسانی) و با استفاده از پرسشنامه و نظرهای کارشناسان شناسایی و با روش دلفی ارزشگذاری شد. سپس بررسیها با تعیین همبستگی ارزش هر یک از زیستگاههای جانوری با میزان متوسط فرسایش بادی در آن زیستگاه انجام شدند. نتایج نشان دادند بیشترین امتیاز به تغییر کاربری اراضی و پهنههای نمکی دانهریز یا پف و کمترین امتیاز به اراضی روستایی مربوط است. همچنین مشخص شد ۰۴/۷ درصد منطقه در کلاس فرسایشی کم، ۵۹/۲۳ درصد در کلاس فرسایش متوسط و ۳۵/۶۹ درصد در کلاس فرسایشی شدید و بسیار شدید قرار دارد. نتایج بررسیها نشان میدهند همبستگی خطی معکوس  و همبستگی لگاریتمی (ln) معکوس  بین میزان فرسایش بادی (wes) و ارزش زیستگاه (WH) وجود دارد؛ به این معنا که عوامل موثر در افزایش میزان فرسایش بادی بر کیفیت زیستگاه دارای تاثیر همبستگی معنادار و معکوس هستند و متناسب با اندازه خود از ارزش زیستگاه میکاهند؛ بهطوریکه با افزایش میزان فرسایش بادی در منطقه، منابع آب، غذا، پوشش گیاهی و امنیت از بین میروند یا محدود و موجب مهاجرت و کاهش تنوع گونه و تخریب زیستگاه میشوند.

کلیدواژه ها:

فرسایش بادی ، مناطق بیابانی ، بیابان ، بیابانزایی ، الگوی IRIFR.E.A ، منطقه قهاوند همدان ، ارزش زیستگاه