ارزیابی آلودگی فلزات سنگین در خاکهای پیرامون معدن سرب و روی کوشک بافق با استفاده از شاخصهای آلودگی و تجزیه و تحلیل مولفه اصلی

آلودگی خاک با فلزات سنگین، مسئله مهمی است. این پژوهش با هدف بررسی غلظت فلزات سنگین (کادمیم، مس، آهن، منگنز، سرب و روی) در ۱۰۲ نمونه خاک معدن سرب و روی کوشک شهرستان بافق در استان یزد انجام و غلظت به روش مربع لاتین تعیین شد؛ همچنین ارزیابی آلودگی خاک با استفاده از عامل آلودگی (CF)، غنیشدگی (EF) و شاخص زمینانباشتگی (Igeo) انجام شد. نتایج نشان داد میانگین مقادیر کادمیم، مس، آهن، منگنز، سرب و روی در خاکهای منطقه بهترتیب ۲۶/۰، ۳۹/۰، ۱/۴، ۳/۵، ۹/۴۰ و ۹/۵۱ میلیگرم بر کیلوگرم است و در این بین، کادمیم، سرب و روی از حد آستانه ایران و جهان فراتر رفتهاند. در تمامی شاخصهای محاسبهشده، بیشترین مقدار به عنصر سرب مربوط بوده که دلیل آن، نوع سنگ مادری و زمینشناختی و فعالیتهای انسانی است. تجزیه و تحلیل آماری چندمتغیره، مولفه اصلی و تجزیه و تحلیل خوشهای نشان داد فلزات سنگین بررسیشده در دو گروه طبقهبندی میشوند؛ گروه اول شامل عناصر مس، کادمیم، سرب و روی است که سرب و روی عمدتا از آلودگیهای سنگشناختی و فعالیتهای انسانی ناشی از معدنکاری و ترافیک تاثیر میپذیرند؛ گروه دوم شامل منگنز و آهن است که این عناصر نیز از منابع سنگشناسی و انسانشناختی ناشی از فعالیتهای کشاورزی و کودهای شیمیایی تاثیر میپذیرند. با توجه به اینکه خاک منطقه پژوهش علاوه بر عناصر سرب و روی به سایر فلزات سنگین نیز آلوده است، انجام پژوهشهای بیشتر در منطقه برای ارزیابی برنامههای راهبردی مدیریت منابع خاک ضروری است.

کلیدواژه ها:

استاندارد زیستمحیطی ، آلودگی خاک ، تحلیل خوشهای ، فاکتور غنیشدگی ، فعالیت انسانی