مسلم حیدری - گروه زراعت، دانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان . زنجان ، ایران
علیرضا یوسفی - دانشیار گروه زراعت، داانشکده کشاورزی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
فاطمه رستمی - کارشناس ارشد خاکشناسی، گروه خاکشناسی، دانشگاه زنجان، زنجان، ایران
سید محمود حسینی صدیق - دانشجوی دکترا آب و هواشناسی، گروه جغرافیا، دانشگاه زنجان، ایران

افزایش دما، کاهش بارندگی، شوری خاک، افت شدید سطح سفرههای آب زیرزمینی و خشکسالیهای طولانیمدت، بازنگری در الگوی کشت گیاهان زراعی و جایگزینی محصولات سازگار با شرایط حال حاضر را به امری اجتنابناپذیر بدل کرده است. بر این اساس، پژوهش حاضر با هدف مکانیابی مناطق مستعد کشت زعفران و با در نظر گرفتن نیازهای اکولوژیک این محصول انجام شد. در این زمینه برمبنای روش تحلیل سلسلهمراتبی (AHP) در محیط نرمافزار ARC/GIS۱۰.۳ مدلسازی صورت گرفت و سپس اطلاعات تحلیل فضایی شد. شاخصها و دادههای استفادهشده شامل اطلاعات مربوط به زمین و خاک و دادههای اقلیمی با طول دوره آماری مشترک ۳۰ساله (۱۳۶۴- ۱۳۹۴) از ایستگاههای سینوپتیک و کلیماتولوژی مناطق مختلف استان همدان گردآوری شد؛ سپس براساس اهمیت هر شاخص با استفاده از مدل AHP، معیارها در سطح منطقه پژوهش وزندهی شد. برای تحلیل فضایی، اطلاعات به نرمافزار Expert choice وارد و خوشهبندی، ارزشگذاری معیارها و تلفیق اطلاعات انجام و درنهایت لایه نهایی تولید شد. نتایج نشان داد ۵۹/۵۶ درصد از اراضی استان همدان برای کاشت زعفران در کلاسهای کاملا مناسب و مناسب، ۷/۲۷ درصد در شرایط نسبتا مناسب و ۶۹/۱۵ درصد در کلاس نامناسب قرار گرفتند. دشتهای کاملا مناسب کاشت محصول زعفران شامل کبودرآهنگ، همدان و بخشی از رزن است و اسدآباد، تویسرکان و بخشی از ملایر و نهاوند در کلاسهای نامناسب قرار دارند. براساس نقشه نهایی هر میزان از سمت جنوب، جنوب غرب و جنوب شرق به سمت شمال استان پیش برویم، به میزان استعداد مناطق برای کشت زعفران افزوده میشود و این شرایط تا جایی ادامه مییابد که به دلیل وجود عوامل اکولوژیکی، کشت این محصول توجیهپذیرتر است.

استان همدان, پهنهبندی, تغییر اقلیم, سیستم اطلاعات جغرافیایی, زعفران