تحلیل مورفوتکتونیکی شکلگیری چالههای کویری دامنههای جنوبی و جنوب شرقی شیرکوه در پلیو - کواترنری

اشکال مورفوتکتونیکی متعدد و متنوعی براثر فعالیت گسل دهشیر و گسلهای ریدل درجه ۲ و ۳ منشعب از آن و در امتداد آنها، در پلیو - کواترنری به وجود آمده است. مهمترین آنها، چالههای ساختمانی ابرقو و تاغستان در امتداد گسلهای مشتقشده از گسل دهشیر در ناحیه غربی و چالههای کوچکتر و متعدد دیگری چون رشکوییه، ارنان، چاهشیر و چاهترش در امتداد گسلهای بخش شرقی گسل دهشیر است. هدف این پژوهش، بررسی چالههای ناحیه شرقی گسل دهشیر در جنوب و جنوب شرق شیرکوه در جنوب شهر یزد است. نتایج نشان داد این چالهها مانند بسیاری دیگر از چالههای بسته ایران مرکزی ازجمله گاوخونی، به دلیل تراکشش یک حوضه کشیده - جداشده به وجود آمدهاند. منطقه مطالعهشده در یک زون برشی میان دو گسل راستبر فعال دهشیر - بافت و رفسنجان - انار قرار دارد. چرخش پادساعتگرد بلوک گسله بین دو گسل یادشده، مناطق کششی محلی را ایجاد کرده و کاهش ضخامت پوسته را سبب شده است. این امر موجب بالاآمدگی منحنی زمینگرمایی و ذوب بخشی شده و ولکانیسم محلی پلیوسن به بعد را به وجود آورده است. در پی این پدیده، گنبدهای داسیتی متعددی در امتداد و تقاطع گسلها در جنوب و جنوب شرق شیرکوه و چینخوردگی رسوبات میوسن شکل گرفته است. فعالیت گسلها همراه با بالاآمدگی گنبدها به تقطیع سطح هموار پیشین انجامیده و در بعضی نقاط فرونشینی بخشهایی از منطقه را سبب شده و چالههای ساختمانی متعددی را به وجود آورده است.

کلیدواژه ها:

چاله ساختمانی ، مورفوتکتونیک ، گنبدهای داسیتی ، گسل دهشیر ، ارنان یزد