بررسی تغییرات دهه ای سامانه های باران زای موثر بر حوضه آبریز رود زرد

چرخندها یکی از مهمترین عوامل تعیین کننده شرایط جوی بویژه بارش عرضهای میانه هستند. تغییر در ویژگی چرخندهای یک ناحیه میتواند منجر به تغییر شرایط بارشی آن ناحیه شود. از این رو مطالعه جنبه­های عمده­ای از تغییرات چرخندها میتواند تغییرات شرایط بارشی را آشکار سازد. در مطالعه حاضر تغییرات رخ داده در چرخندهای موثر بر بارش حوضه آبریز رود زرد (زیر حوضه جراحی در استان خوزستان) طی سال­های آبی ۱۳۵۶-۱۳۵۵ الی ۱۳۹۳-۱۳۹۲ به صورت دهه­ای بررسی شده است. برای این منظور از نقشه­های ارتفاع تراز ۱۰۰۰ هکتوپاسکال استفاده شد. نتایج بررسیهای انجام شده نشان داد وسعت منطقه تحت حاکمیت و همچنین فراوانی چرخندها در دهه­های مورد مطالعه و به تبع آن فراوانی روزهای بارش حاصل از این سامانهها و مجموع بارشهای حاصل از کنشهای چرخندی سالانه در حوضه آبریز رود زرد طی دوره مورد مطالعه، روند کاهشی داشتهاند. وسعت طولی منطقه تحت حاکمیت چرخندها از ۵/۷۲ درجه طول جغرافیایی در دهه اول به ۵۵ درجه طول جغرافیایی در دهه چهارم و وسعت عرضی منطقه تحت حاکمیت چرخندها از ۳۰ درجه عرض جغرافیایی به ۲۵ درجه عرض جغرافیایی کاهش پیدا کرده است. بررسی سال به سال ورود چرخندهای موثر بر بارش حوضه آبریز رود زرد از مرز غربی به ایران نیز نشان داد که کمینه عرض جغرافیایی ورود چرخندها به کشور از سال آبی ۶۶-۶۵  و بیشینه آن از سال آبی ۷۱-۷۰ ناایستایی داشته است. به طوری که سال آبی ۹۱-۹۰ عرض جغرافیایی ورود چرخندها به ایران به باریک­ترین مقدار مسیر خود رسیده است. تفاوت در میانگین فراوانی چرخندها در دو نیم دوره مورد مطالعه (نیم دوره اول: سال آبی ۵۶-۵۵ الی ۷۴-۷۳ و نیم دوره دوم سال آبی ۷۵-۷۴ الی ۹۳-۹۲) نیز حاکی از وجود جهش در فراوانی چرخندها میباشد.

کلیدواژه ها:

چرخند ، فصل بارش ، تغییرات بارش ، حوضه رود زرد