سکینه عباسی - دانشجوی دکتری گروه بیماریشناسی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران
اکرم صادقی - استادیار بخش بیوتکنولوژی میکروبی، پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، ایران
ناصر صفایی - دانشیار گروه بیماریشناسی گیاهی، دانشکده کشاورزی، دانشگاه تربیت مدرس، تهران، ایران

چکیده مقدمه: هدف پژوهش حاضر، انتخاب سویههای استرپتومایسس آنتاگونیست نسبتا اکسترموفیل از مجموعه میکروبی پژوهشگاه بیوتکنولوژی کشاورزی ایران برای بهبود رشد و محافظت خیار در برابر بیمارگر Phytophthora capsici عامل ایجادکننده بیماری مرگ گیاهچه در شرایط گلخانه بود. مواد و روشها: ابتدا فعالیت آنتاگونیستی هشت سویه استرپتومایسس در برابر سه عامل بیمارگر مهم خیار شامل Pythium aphanidermatum، p . drechsleri و P. capsici در شرایط آزمایشگاه بررسی شد. سویهها از نظر ویژگیهای فیزیولوژیکی، صفتهای محرک رشد گیاهی و تولید سیدروفور و سلولاز در حضور مقادیر مختلف NaCl (صفر، ۶، ۱۰ و ۱۲ درصد) و در دماهای ۲۹، ۳۷ و ۴۲ درجه سانتیگراد بررسی شدند. سه سویه با توان مشابه برای تولید اکسین شامل IT۲۵ (متحمل به شوری)، IT۲۰ (نسبتا گرمادوست) و SS۱۴ با بیشترین درصد ممانعت از رشد P. capsici برای بررسیهای بیشتر شامل تولید SA و توانایی القای رشد گیاه و کنترل زیستی گیاهچهمیری خیار در شرایط گلخانهای انتخاب شدند. نتایج: سویهها قادر بودند سیدروفور را در دماهای بیش از ۲۹ درجه سانتیگراد تولید کنند و تولید سیدروفور در سویههای SS۱۴ و IT۲۰ افزایش یافت؛ برعکس، افزایش درصد نمک موجب کاهش تولید سیدروفور بهواسطه استرپتومایسسها شد. افزایش فعالیت آنزیم سلولاز در دماهای زیاد به سویه وابسته بود و تنها در IT۲۰ مشاهده شد؛ درحالیکه افزایش شوری تغییری در میزان فعالیت این آنزیم ایجاد نکرد. تیمار خاک با SS۱۴ و IT۲۰ موجب افزایش وزن تر و خشک اندامهای هوایی در تمام تیمارها شد. تیمار IT۲۰ مرگ گیاهچه را به میزان ۸۳ درصد نسبت به شاهد آلوده کاهش داد. بحث و نتیجهگیری: دو سویه SS۱۴ وIT۲۰  که دارای قابلیت خوبی در کنترل بیماری و افزایش رشد گیاه بودند، ویژگیهای مشترکی مانند رشد در حضور نمک ۶ درصد، تولید سیدروفور و فعالیت سلولازی در شرایط دمایی و شوری مختلف داشتند. عملکرد بهتر سویه IT۲۰ و عملکرد ضعیف سویه IT۲۵ را میتوان بهترتیب با تحملکردن و تحملنکردن دمای زیاد (۴۲ درجه سانتیگراد) و همچنین بهترتیب با افزایش فعالیت و نداشتن فعالیت سلولازی آنها در این دما مرتبط دانست.

واژههای کلیدی: استرپتومایسس, نسبتا اکسترموفیل, بیمارگرهای گیاهی, محرک رشد گیاهی