علیرضا دهناد - استادیار بیوتکنولوژی میکروبی، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی تبریز، ایران
ابراهیم اسماعیلی - دانشجوی کارشناسی ارشد بیوتکنولوژی، دانشگاه زابل، ایران
محمود سلوکی - دانشیار بیوتکنولوژی گیاهی، دانشگاه زابل، ایران

مقدمه: به منظور کاهش استفاده از قارچ‏کش‏های شیمیایی در کنترل بیماری‏های گیاهی، رویکرد جایگزین کنترل بیماری‏ها به روش کنترل زیستی، مورد توجه قرار گرفته شده است. بیشتر اکتینومیست‏ها، به ویژه گونههای Streptomyces، عوامل کنترل زیستی با طیف گسترده در برابر پاتوژن‏های قارچی گیاهان هستند. هدف از انجام این پژوهش، استفاده از اکتینومیست‏های کیتینولایتیک جدا شده از خاک‏های استان آذربایجان‏شرقی برای تولید سموم زیستی است. ‏‏‏ مواد و روش‏‏ها: نمونه‏های خاک از مناطق مختلف استان آذربایجان‏شرقی تهیه شد. با توجه به ویژگی‏های ریخت‏شناسی گونههای Streptomyces، تک کلونی‏ها جداسازی شد. برای شناسایی مولکولی، ابتدا DNA باکتریایی استخراج و سپس، توالی ۱۶S rDNA آن‏ها تکثیر شد. با استفاده از آغازگرهای جهانی، جدایه‏های دارای ژن کیتیناز غربال‏گری شد. جدایه‏های مولد آنزیم کیتیناز با قارچ‏های پاتوژن جنس آلترناریا کشت آنتاگونیستی داده شد. ‏‏‏ نتایج: از ۶۰ نمونه خاک جمع‏آوری شده، ۳۱ جدایه باکتری استرپتومایسس جداسازی شد. از این تعداد، ۴ جدایه به گزینش جدایههای مولد آنزیم کیتیناز نتیجه مثبت نشان دادند. کشت آنتاگونیستی، ۳ جدایه منتخب باکتری با دو قارچ پاتوژن، نشان داد که جدایه AE۰۹ دارای بیش‏ترین اثر ضد قارچی است. ‏‏‏ بحث و نتیجه گیری: خاک‏های استان آذربایجان‏شرقی واجد باکتری‏های استرپتومایسس مولد ترکیبات ضدقارچی هستند. دستیابی به باکتریهای استرپتومایسس دارای ژن کد کننده کیتیناز میتواند به شناسایی سویههای بسیار موثر برای دفاع ضد قارچی منجر باشد.

استرپتومایسس, ژن کیتیناز, ۱۶S rDNA, کنترل زیستی