حسن رهبری - پژوهشگر علوم قرآن و حدیث و مدرس دانشگاه علوم کاربردی

خمس به عنوان یکی از واجبات مالی اسلام، از دیرباز مورد توجه حوزه های فقه پژوهی و تفسیر شیعی بوده و درباره کلیات و زوایای گوناگون آن به شکل مستوفایی به بحث و بررسی پرداخته اند و در آثار به جای مانده، دیدگاه های متفاوتی را - بویژه در دوره های پیشین - به یادگار گذاشته اند. در قرون اخیر هر چند در بیشتر احکام خمس، نوعی همفکری و اجماع فقهی دیده می شود و با کتاب های استدلالی فراوانی در این باب روبرو هستیم، اما واقعیت این است که در منابع فقه استدلالی، به رغم فراوانی روایاتی که به چگونگی و حکم خمس در عصر غیبت می پردازند، چندان توجه و کاوشی در باره آنها دیده نمی شود؛ بلکه استدلال های فقهی در رسیدن به این بخش از دیدگاه اسلامی، یا با سکوت و بایکوت خبری همراه است و یا با ادعای ضعف اخبار تحلیل» و «سستی آنها در تعارض با اخبار وجوب خمس»! از این رو، در جستار حاضر، خمس پژوهی با تبیین بیشتری از اخبار «تحلیل خمس» همراه است؛ به گونه ای که روال تحقیق، استنباطات فقهی همسو با سقوط خمس در عصر غیبت را دقیق تر از دیگر روش های اجتهادی در می یابد.

خمس، قرآن، غنیمت، روایات تحلیل، ارباح مکاسب، عصر غیبت