گودل؛ از نسبیت تا ایدئالیسم سازگاری نسبیت آینشتاین با فلسفه کانت درباب مسئله زمان

طرح نظریه نسبیت آینشتاین، فیزیک نیوتنی را با دشواریهای فراوانی روبرو کرد، چنان که برای اصلاح آن چارهای نماند جز کنارگذاشتن و یا اصلاح برخی از بنیادیترین مفاهیم، از جمله زمان و مکان. بسیاری بر این باورند که نسبیت ضربات جبرانناپذیری نیز بر فلسفه کانت وارد آورده است. با این همه، کسانی مانند کورت گودل (Kurt Gödel) کوشیدهاند نسبیت را بهگونهای بخوانند که نه تنها به تناقض با فلسفه کانت نینجامد، بلکه تاییداتی نیز از برای آن فراهم آورد. مقاله حاضر شرح و بررسی کوشش گودل است برای همسو کردن نسبیت و فلسفه کانت درباب «زمان»، و نیز ملاحظاتی درباب اینکه چگونه طرح مسئله «زمان» در نسبیت میتواند به جانبداری از ایدئالیسم بینجامد. در پایان، کوشش گودل برای همسو کردن کانت به کنار گذاشتن تصلب چارچوبهای کانتی در فرایند شناخت و پیشنهاد حذف فرض ناشناختنی بودن شیفینفسه میانجامد.

کلیدواژه ها:

زمان ، فلسفه کانت ، ایدئالیسم ، نظریه نسبیت ، فیزیک جدید