تحلیل شکاف بهرهوری و برنامهریزی بهبود بهرهوری آب کشاورزی با رویکرد توانمندسازی کشاورزان و پایداری در آبخوانها (مطالعه موردی: دشت قزوین)

سال انتشار: 1398
نوع سند: مقاله ژورنالی
زبان: فارسی
مشاهده: 243

فایل این مقاله در 10 صفحه با فرمت PDF قابل دریافت می باشد

استخراج به نرم افزارهای پژوهشی:

لینک ثابت به این مقاله:

شناسه ملی سند علمی:

JR_WSD-6-3_006

تاریخ نمایه سازی: 11 اردیبهشت 1400

چکیده مقاله:

این مطالعه در سه فاز «تعیین شکاف بهرهوری آب»، «تحلیل سیستماتیک راهکارهای ارتقای بهرهوری آب» و «ارائه برنامه بهبود بهرهوری آب» انجام شد. بهرهوری آب آبیاری در مقیاس دشت بین ۴۰ تا ۵۰ درصد پتانسیل بهرهوری آب برآورد شد. در محصولات گندم، جو و ذرت، ۴۷، ۵۲ و ۳۰ درصد از شکاف عملکرد به دلیل تامین نامناسب آب (مقدار، زمان و یکنواختی توزیع) و ۳۱، ۳۲ و ۵۲ درصد از شکاف عملکرد به دلیل مدیریت ناصحیح کاربرد کود در مزارع بوده است. در دشت قزوین بهرهوری آب آبیاری در بخش زراعت از سال ۱۳۸۵ تا ۱۳۹۵ به طور متوسط سالانه ۴/۹ درصد افزایش داشته است (از ۱/۱۷ تا۱/۷۴ کیلوگرم بر مترمکعب) و با اصلاح سامانههای آبیاری و الگوی کشت، امکان ارتقای بهرهوری اقتصادی آب و درآمد کشاورز ضمن کاهش برداشت آب، وجود دارد. اگر توسعه سامانههای آبیاری تحت فشار با کنترل سطح کشت و یا کنترل برداشت آب باشد، میتواند وضعیت آبخوان را بهبود بخشد. بررسی امکانپذیری راهبردها نیز نشان داد که موانع نهادی و محدودیتهای اجتماعی اصلیترین موانع از افزایش بهرهوری است. با روش ترسیم نقشه راهبردی، راهکارهای بهبود بهرهوری آب در سه دسته آغازین، واسطهای و پایانی ارائه شد. از مهمترین تهدیدهای پیشرو در ارتقای بهرهوری، افت کمی-کیفی آبخوان و تخریب خاک به دلیل استفاده ناصحیح از پلاستیک در مزارع و از راهبردهای آغازین ارتقای بهرهوری آب، آموزش کشاورزان در زمینه آبیاری و بهره‎وری و جلب مشارکت آنان در تشکیل انجمنهای حفاظت و بهرهبرداری از آب است. با ارتقای بهرهوری آب در یک دوره ۱۵ ساله میتوان برداشت آب از آبهای زیرزمینی در بخش کشاورزی را به حد آب قابل برنامهریزی (۸۷۷ میلیونمترمکعب) رساند، بدون این که معیشت کشاورزان و اقتصاد کشاورزی آسیب زیادی ببیند. استفاده از این ظرفیت ارتقای بهرهوری نیاز به برنامهریزی چندبخشی و کنترل بر برداشت آب دارد.

نویسندگان

بیژن نظری

دانشگاه بین المللی امام خمینی (ره)

مراجع و منابع این مقاله:

لیست زیر مراجع و منابع استفاده شده در این مقاله را نمایش می دهد. این مراجع به صورت کاملا ماشینی و بر اساس هوش مصنوعی استخراج شده اند و لذا ممکن است دارای اشکالاتی باشند که به مرور زمان دقت استخراج این محتوا افزایش می یابد. مراجعی که مقالات مربوط به آنها در سیویلیکا نمایه شده و پیدا شده اند، به خود مقاله لینک شده اند :