مهری شاهدی - کارشناس ارشد هواشناسی کشاورزی، پژوهشگر کارگروه آب و پایداری، جهاد دانشگاهی مشهد.
فاطمه طالبی حسین آباد - کارشناس ارشد هواشناسی کشاورزی، پژوهشگر کارگروه آب و پایداری، جهاد دانشگاهی مشهد.

آب در توسعه استان خراسان رضوی، مهمترین و در عین حال محدودکنندهترین عامل محسوب می­شود. از یک طرف کاهش شدید منابع آب ناشی از بهرهبرداریهای غیر مجاز و بیرویه، و از طرف دیگر رشد شدید تقاضا در بخشهای مختلف مصرف، نقش این ماده حیاتی را در زمینه توسعه برجستهتر نموده است. در این مطالعه تعدادی شاخص مبتنی بر آب تجدیدپذیر برای بررسی تعادل کمی منابع آب حوضه آبریز قرهقوم بکار رفته است. بر این اساس نسبت مصرف به آب تجدیدپذیر در حوضه آبریز معادل ۲۴/۱ برآورد شد؛ که با توجه به استاندارد، نشانه عدم تعادل در بیلان است. سرانه آبتجدیدپذیر (شاخص فالکن مارک) نیز در حوضه آبریز معادل (نفر/m۳)۵۶۲ بدست آمده است که نشان دهنده ناکافی بودن آب مورد نیاز برای پشتیبانی توسعه پایدار میباشد. متوسط نیاز آبی خالص الگوی کشت موجود در این حوضه حدود ۸۸۵۲ متر مکعب در هکتار است، در حالی که مقدار آب تجدیدپذیر به ازای هر هکتار از اراضی فاریاب حوضه آبریز قرهقوم فقط ۶۵۵۱ متر مکعب میباشد. در نتیجه به شرط تخصیص تمامی آب تجدیدپذیر برای آبیاری، حداکثر ۷۴ درصد اراضی فاریاب فعلی آب مورد نیاز برای آبیاری را در اختیار خواهند داشت. در مجموع توسعه فعلی حوضه آبریز قرهقوم منجر به عدم تعادل منابع آب حوضه گشته و ناپایدار خواهد بود. وقوع خشکسالی طولانی مدت در این شرایط می­تواند برای ادامه حیات ساکنین منطقه بسیار مخاطره­آمیز ­باشد. پایداری توسعه در ارتباط با منابع آب منوط به بازیابی تعادل و سپس مصرف بهینه آب در تمام بخشهای مصرف، به ویژه در بخش کشاورزی، خواهد بود.

آب تجدیدپذیر, پایداری منابع آب, شاخص های منابع آب, نسبت آب مصرفی به آب تجدیدپذیر