فرید سلطان قیس
حسین علیزاده

دولت ترکیه از حدود ده سال پیش، با شروع به احداث سدی موسوم به ایلیسو در مرزهای جنوبی خویش، امنیت آبی و زیست محیطی کشورهای همسایه خود ازجمله ایران و عراق را به مخاطره انداخته است. این مقاله با رویکرد توصیفی-تحلیلی و با گردآوری مطالب و اطلاعات مورد نیاز با روش کتابخانهای و سپس تحلیل آنها در صدد بررسی مغایرت احداث پروژه سد ایلیسو توسط دولت ترکیه با قواعد حقوق بینالملل و تعهدات آن دولت میباشد. یافتههای پژوهش نیز اثبات کرده است که دولت ترکیه با احداث و ساخت این سد قواعد و مقررات حقوق بینالملل را نسبت به همسایگان مرزی خود، نقض نموده است. عدم رعایت مقررات حقوق بینالملل عرفی، مقررات حقوق بینالملل عمومی، ازجمله کنوانسیون ارزیابی زیست محیطی فعالیتهای فرامرزی، اعلامیه محیطزیست و توسعه (اعلامیه ریو)، موازین حقوقی بانک جهانی و همچنین موافقتنامه دوجانبه ترکیه با دولت عراق در مورد رود دجله و فرات و تعهدات منطقهای اروپایی از قبیل کنوانسیون اروپایی حقوق بشر و آزادیهای بنیادین، از مصادیق غیرقانونی بودن اقدام دولت ترکیه به شمار میروند. در همین راستا پیشنهاد میشود تا دولتهای ایران و عراق ضمن مذاکرات و اعمال فشار دیپلماتیک بر دولت ترکیه برای جلوگیری از احداث سد، با رسانهای نمودن خطرات و تبعات ساخت سد ایلیسو، دولت ترکیه را تحت فشار افکار عمومی نیز قرار دهند. علاوه بر این مطرح نمودن مسئله در سازمانهای بینالمللی علیالخصوص سازمان ملل متحد میتواند نقش موثری ایفا نماید. در بعد امنیتی و انتظامی نیز باید آمادگی مقابله با هرگونه تحرکات در صورت بهرهبرداری از سد لحاظ گردد.

سد ایلیسو, حقوق بینالملل, ترکیه, ایران, دجله و فرات