فاطمه تنها - دانشگاه شهید مدنی اذربایجان
مهین حاجی زاده - دانشگاه شهید مدنی آذربایجان
ابوالحسن امین مقدسی - استاد دانشگاه تهران
عبدالاحد غیبی - عضو هیات علمی دانشگاه شهید مدنی آذربایجان

رهیافت نشانهشناسی مایکل ریفاتر متکی بر ساختارگرایی و واکنش خواننده است و در پی بررسی ارجاع نشانهها به یکدیگر در درون متن برای ایجاد شبکهای بههم پیوسته از نشانهها است. اساس این نظریه کشف شبکه معنایی شعر بر پایه تفسیر بر اساس توانش ادبی خواننده است و میکوشد خاستگاه متن را از طریق عبور از خوانش اکتشافی به خوانش پسکنشانه کشف نماید. پژوهش حاضر با روش توصیفی- تحلیلی در صدد تحلیل و بررسی فرآیندهای نشانهپردازی قصیده «رحله ثانیه لجلجامش» جواد الحطاب بر اساس نظریه ریفاتر برای دریافت لایههای پنهان متن است. سه انباشت جستجو و حرکت، ویرانی و نابودی، و غربت و هجران معنابنهای اصلی قصیده را تشکیل میدهد و چهار منظومه توصیفی فقر و بدبختی، مرگ و ایستایی، تاریکی و اختناق و دست یافتن به رستاخیزی و بیداری بیانگر فضای فکری حاکم بر قصیده است. هیپوگرامهای قصیده نیز بر محور ظلم و استکبار، اختناق و عدم آزادی بیان و اندیشه، سایه افکندن ناامیدی بر جامعه و تلاش برای رستاخیز و انقلاب میچرخد و ماتریس ساختاری قصیده با دغدغه و نگرانی شاعر آغاز میشود و با جستجوی هادی و منجی ادامه یافته به ناامیدی و مرگ کشیده شده و در نهایت به رستاخیزی، نوزایی و امید منتهی میشود.

نشانهشناسی, مایکل ریفاتر, جواد الحطاب, رحله ثانیه لجلجامش, ماتریس