زهرا داودی - دانشگاه تهران
حسین صارمی - دانشگاه تهران
مسعود احمد زاده - دانشگاه تهران
علی ملیحی پور - استادیار، بخش تحقیقات غلات، موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر، سازمان تحقیقات، آموزش و ترویج کشاورزی، کرج، استان البرز، ایران

گندم در معرض آلودگی به بیمارگرهای قارچی و مایکوتوکسینهای تولیدی آنها قرار دارد. در این بین، توکسین استروژنیک زرالنون یکی از معروفترین توکسینهایی است که توسط قارچ عامل بیماری بلایت فوزاریومی سنبله گندم (گونهFusarium graminearum) در گندم تولید میشود. آلوده شدن گندم و محصولات غذایی بدست آمده از آن به زرالنون و خطرات ناشی از آن برای سلامت انسان و دام سبب شده است تمهیدات مختلف فیزیکی، شیمیایی و بیولوژیکی برای کاهش میزان آلودگی به این توکسین اتخاذ شود. جدایه F. graminearum تهیه شده از کلکسیون آزمایشگاه بخش تحقیقات غلات موسسه تحقیقات اصلاح و تهیه نهال و بذر به منظور انجام این پژوهش استفاده شد. بر اساس روش کروماتوگرافی مایع با کارایی بالا (HPLC)، جدایه F. graminearum مورد بررسی توانایی تولید توکسین زرالنون را دارا بود. نتایج آزمایشات بیوکنترلی و کشت متقابل قارچ F. graminearum و جدایه باکتری Bacillus velezensis UTB۹۶ نشان داد که این جدایه از باکتری منجر به کنترل رشد قارچ تا ۴۰ درصد میگردد. همچنین، ترکیبات خارج سلولی بدست آمده از این جدایه باکتری توانایی کنترل قارچ را تا ۵/۵۴ درصد داشت. بعلاوه، این باکتری توانایی کاهش زرالنون تا ۷۹ درصد را دارا بود. برعکس، جدایه باکتری Bacillus subtilis UTB۱ در کاهش میزان زرالنون در شرایط آزمایشگاه در سطح یک درصد تفاوت معنی داری نشان نداد. با توجه به نتایج بدست آمده از این تحقیق، جدایه باکتری Bacillus velezensis UTB۹۶ توانایی کنترل قارچ عامل بلایت فوزاریومی سنبله گندم و همچنین کاهش میزان توکسین زرالنون را دارا میباشد، لذا میتواند بعنوان عامل بیوکنترل مورد بررسی بیشتر قرار گیرد.

گندم, توکسین, زرالنون, عامل بیوکنترل