ارزیابی ویژگیهای رشدی، عملکرد و اجزای عملکرد گندم و جو در شرایط تنشهای آبی و نیتروژن

تنش آبی و نیتروژن، از مهمترین عوامل کاهش­دهنده عملکرد گندم محسوب می­شوند. بهمنظور بررسی تاثیر تنش آبی و نیتروژن بر برخی صفات مورفولوژیک، عملکرد و اجزای عملکرد دانه گندم (Triticum aestivum L.) و جو (Hordeum vulgare L.) و تعیین صفات موثر بر عملکرد، پژوهشی به صورت طرح کرت­های خردشده – فاکتوریل و در قالب طرح بلوک­های کامل تصادفی با سه تکرار در سال ۹۶-۱۳۹۵، در مزرعه تحقیقاتی دانشکده کشاورزی پردیس کشاورزی و منابع طبیعی دانشگاه تهران واقع در کرج اجرا شد. عامل اصلی، تنش آبی در دو سطح عدم تنش و ۴۰ درصد نیاز آبی و عامل فرعی، ترکیب فاکتوریل کود نیتروژنی در دو سطح (۲۰۰ و صفر کیلوگرم اوره در هکتار) و رقم­های گندم (سیوند و پیشتاز) و جو (فجر ۳۰) بودند. تنش آبی و نیتروژن، باعث کاهش کلیه صفات از جمله کاهش ۵۰ درصدی در عملکرد دانه شدند. در شرایط تنش آبی، بیشترین همبستگی بین عملکرد دانه با صفات عملکرد بیولوژیک، طول پدانکل، تعداد دانه در سنبله، وزن خشک سنبله و ارتفاع بوته و بالاتر از ۷۵ درصد به­دست آمد. تجزیه رگرسیون گام­به­گام نشان داد که در شرایط آبیاری، پنج متغیر  و در شرایط تنش، سه متغیر به صورت معنی­داری تغییرات عملکرد را توجیه می­کنند. تجزیه به ­عامل­ها مشخص کرد که عامل­ها در شرایط عادی، ۴/۹۸ درصد و در شرایط تنش، ۵/۹۹درصد از تغییرات کل واریانس را توجیه کرد. نتایج نشان داد که عملکرد بیولوژیک، بیشترین نقش را در افزایش عملکرد دانه در دو شرایط تنش و عدم­تنش داشته است؛ از این رو می­تواند به­عنوان نشانگری برای عملکرد در دو شرایط استفاده شود.

کلیدواژه ها:

تجزیه به­عامل­ها ، تنش ، رقم ، رگرسیون گام­به­گام ، نیاز آبی