بازنمایی فرایندهای شناختی در قصه «خاله سوسکه»: بر پایه تحلیل گفتمان

«تحلیل­گفتمان» شیوه­ای برای بررسی شکل­گیری معنا در واحدهای زبانی بزرگتر از «جمـله» است که علاوه­بر زبان، سازه­های فرازبانی را نیز ملحوظ می­دارد. خلاف تحلیل­گفتمان­های زبان­محور، شیوه تحلیل این پژوهش بر روان­شناسی شناختی، به­عنوان وجه فرازبانی گفتمان، تمرکز دارد. در قصه «خاله­سوسکه» درونمایه «ازدواج» هر یک از شخصیت­ها را دچار چالش­های شناختاری قضاوت، تصمیم­گیری، و حل­مسئله می­کند، از همین رو رویکردی بر پایه روان­شناسی شناختی برای تحلیل قصه مذکور اختیار شده است. پژوهش حاضر بر آن است که در موقعیت­های اجتماعی داخل قصه، رابطه پنهان گفته­ها و کنش­های شخصیت­ها را با فرایندهای شناختی­شان (نه با فرایندهای شناختی خواننده) آشکار سازد. در همین راستا، با روش تحلیلی­توصیفی به این پرسش پاسخ می­دهد که: گفتمان­های دوجانبه­ای که بین شخصیت­های مختلف قصه شکل می­گیرد چگونه توسط فرایندهای شناختی آن شخصیت­ها هدایت می­شوند؟ کودک به­خاطر همذات­پنداری با قصه، چگونگی به­کارگیری شناختارهای مورد استفاده شخصیت­ها را ناآگاهانه در شبکه شناختی خود نهادینه می­کند، ازهمین­رو، بازنمایی فرایندهای شناختی شخصیت­های قصه با بازنمایی فرایندهای شناختی خواننده قصه همبسته است. در همین راستا، پژوهش حاضر نشان می­دهد: بازنمایی تکالیفی که مانند قصه خاله­سوسکه با نتایج تفسیری همراه­اند، ژرف­پردازی و گسترش فرآیندهای شناختی کودک را تقویت می­کنند.  

کلیدواژه ها:

ادبیات عامه ، تحلیل گفتمان ، قصه ، ادبیات کودک ، رشد شناختی ، فلسفه برای کودکان