محمد امین ابریشمی راد - دانشگاه تهران
حامد نیکونهاد - استادیار گروه حقوق عمومی و بین الملل دانشگاه قم

ابهام در خصوص مفهوم مدنظر اعضای شورای بازنگری از به کار بردن اصطلاح «فرمان همهپرسی» در بند «۳» اصل ۱۱۰ منجر شده تا نقش واقعی مقام رهبری در فرآیند همهپرسی و حوزه شمول این صلاحیت نسبت به اقسام همهپرسی همواره در میان حقوقدانان محل تردید و اختلاف باشد. در این پژوهش تلاش شد تا مبتنی بر رویکردی قصدگرایانه و در قالب مطالعاتی توصیفی– تحلیلی، مفهوم اصطلاح «فرمان همهپرسی» تبیین شود تا به تبع آن بتوان حدود صلاحیت مقام رهبری در فرآیند همهپرسیهای اساسی و تقنینی را تبیین کرد. با تحلیل مذاکرات اعضای شورای بازنگری تا زمان تصویب بند «۳» اصل ۱۱۰ و با عطف توجه به سایر قرائن مربوطه میتوان گفت که اصطلاح «فرمان همهپرسی» به منظور شناسایی اقدام عملی حضرت امام خمینی (ره) در صدور فرمان آغاز فرآیند «همهپرسی بازنگری در قانون اساسی» پیشبینی شد و باید آن را تکرار حکم صدر اصل ۱۷۷ دانست. لذا این صلاحیت مقام رهبری به همهپرسی موضوع اصل ۵۹ قانون اساسی تسری پیدا نمیکند.

اصل ۱۱۰ قانون اساسی, فرمان همهپرسی, مقام رهبری, همهپرسی تقنینی, همهپرسی بازنگری در قانون اساسی