سید رضا مودب
مجتبی روحانی زاده

یکی از تحولات بسیار مهم قرآنپژوهی در دوران معاصر، پیدایش گرایش تفسیر اجتماعی است که در آن، مفسران به پیامهای اجتماعی قرآنکریم میاندیشند. این گرایش جدید تفسیری بر آن است تا آموزههای اجتماعی قرآن را در متن زندگی مردم قرار دهد و ویژگی مهم آن، ایجاد تحول در تفسیر قرآن از فردگرایی به جمعاندیشی و تحلیل سرنوشت کلی جامعه مسلمانان است. در نوشتار حاضر، ابتدا پیشینه و چیستی اجتماعی، شرایط و ویژگیهای مفسر گرایش اجتماعی قرآن مطرح گردیده و سپس کوشش شده یک بخش از این گرایش یعنی مبانی تفسیر اجتماعی قرآن کریم تبیین شود. منظور از مبانی، اصول و پایههایی است که بر اساس اصول و پیشفرضهای آن، از پیامهای قرآن پردهبرداری انجام میگیرد. این گرایش تفسیری، افزون بر مبانی عام تفسیر، مبانی خاص تفسیر اجتماعی نیز دارد امکان تفسیر علمی قرآن؛ امکان استخراج قوانین جامعهشناختی از قرآنکریم در دو بخش تاریخی و اجتماعی؛ امکان ترسیم و تعیین اصول و قواعد نظام اجتماعی مطلوب از نگاه قرآن کریم؛ وجود و امکان شناسایی مفاهیم، محورها و گزارههای همسو و ناظر به مباحث اجتماعی و همچنین توجه به تجربههای بشری در فهم و انسجام و وحدت در پیامهای قرآن را میتوان از مبانی خاص این گرایش جدید تفسیری داشت.

قرآن, تفسیر, تفسیر اجتماعی, مبانی تفسیر اجتماعی