معصومه نعمتی قزوینی - استادیارگروه زبان و ادبیات عربی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران
لیلا جدیدی - کارشناسارشد زبان و ادبیات عربی، پژوهشگاه علوم انسانی و مطالعات فرهنگی، تهران، ایران

بازخوانی رویدادهای مهم تاریخی و به­ویژه مذهبی، ازجمله موضوعات مورد توجه شاعران مسلمان است. واقعه غدیر خم، یکی از مهمترین این رویدادهای تاریخی است که در شعر بسیاری از شاعران معاصر بازخوانی و تحلیل شده است. جستار پیش رو ضمن معرفی دو شاعر شیعه عرب و فارس، یعنی احمد محمد شامی و ادیب الممالک فراهانی، نحوه نگرش آن دو را نسبت به این رویداد مهم سنجش و ارزیابی کرده است. یافته­های پژوهش که در چارچوب مکتب آمریکایی ادبیات تطبیقی و با روش توصیفی - تحلیلی انجام شده، بیانگر آن است که هردو شاعر، با هدف تاکید بر لزوم پیروی از حاکمان مسلمان از بعد سیاسی زندگانی حضرت علی (ع)، ضمن بازخوانی این واقعه در کنار برشمردن برخی حوادث مهم روزگار حضرت علی (ع)، قصیده خود را به پادشاه روزگار خود تقدیم کردهاند؛ همچنین یافته­ها نشان­دهنده برخی تفاوت­ها و شباهت­ها در شعر دو شاعر است. مهم­ترین شباهت­های دو قصیده، مقدمه غزلی و استناد به آیات قرآنی و احادیث است. درمورد تفاوت میان دو قصیده نیز می­توان گفت احمد شامی بیشتر توجه خود را به شخصیت حضرت علی (ع) و صفات ایشان و نیز حوادث پیش و پس از واقعه غدیر معطوف کرده و کمتر به جزئیات آن پرداخته است؛ درحالیکه ادیب الممالک، حادثه غدیر را با جزئیات بیشتری مطرح کرده و کمتر به حوادث دیگر اشاره کرده است.  

ادبیات تطبیقی, شعر آیینی, غدیر, احمد محمد شامی, ادیب الممالک فراهانی