علی سروش - گروه علوم سیاسی، دانشگاه باقرالعلوم؛ پژوهشگر پژوهشکده شهید صدر، قم، ایران.

هدف پژوهش حاضر ارائه رویکرد تفسیر سیاسی امام خمینی، به مثابه یک رویکرد تفسیری اثربخش در تحولات سیاسی جهان اسلام بود. تبیین و گفتمانسازی این رویکرد تفسیری میتواند زمینهساز بازگشت قرآن به متن تحولات جهان اسلام باشد. در این پژوهش به این سوال پاسخ داده شد که رهیافت متفاوت امام خمینی در تفسیر سیاسی قرآن کریم چیست؟. این رویکرد مبتنی بر چارچوب نظری نظریه دوفطرت تبیین گردید. نتایج نشان داد که قرآن به مثابه یک مکتب سیاسی مستقل و کارآمد به یک گفتمان فراگیر در جهان اسلام تبدیل نشده است، چرا که تفاسیر متحجرانه در جهان اسلام با بزرگنمایی فروعات و به حاشیه راندن «مقاصد قرآن» از قرآن سیاستزدایی نمودهاند، و رویکردهای ملتقطانه، قرآن را سکولار و جدای از سیاست و جامعه تفسیر نمودهاند و حاصل هر دو «مهجوریت قرآن» بوده است، لذا امروز اندیشه و کنش سیاسی در جهان اسلام متاثر از مقاصد قرآن نیست. اما رهیافت خاص و متفاوت امام خمینی در تفسیر سیاسی قرآن توانست قرآن را به مثابه یک مکتب سیاسی معرفی کند و تاثیرات جدی در تحولات سیاسی ایران و انقلاب اسلامی در سطح بینالمللی داشته باشد. مهمترین اصول تفسیر سیاسی امام خمینی مقصدگرایی، مردمگرایی و عملگرایی است. حاصل این اصول، رویکرد خاص تفسیری با عنوان «رویکرد راهبردی» خواهد بود، که درپی تحقق مقاصد قرآنی در جهان است.

تفسیر سیاسی, امام خمینی, مقاصد قرآن, تحریف, تفسیر راهبردی