محمدصالح علی طالشی - دانشگاه تهران
مظاهر معین الدینی - دانشگاه تهران
سادات فیض نیا - دانشگاه تهران
رضا شهبازی - مرکز پژوهشهای کاربردی سازمان زمین شناسی و اکتشافات معدنی
استفانیا اسکوئیزاتو - انستیتو علوم مهندسی شیمی، سازمان تحقیقات و تکنولوژی، هالاس، یونان

زمینه و هدف: ذرات غبار اتمسفری نقش قابل توجهی در انتقال عناصر شیمیایی رهاشده از منابع صنعتی و شهری دارند. بطوریکه آلایندههای متصل به این ذرات میتوانند طی مسافتهای طولانی منتقل شده و به عنوان تابعی از شرایط هواشناسی، خصوصیات فیزیکی و شیمیایی ذرات و طبیعت سطح هستند. هدف از مطالعه حاضر ارزیابی غنای فلزی و درجه آلودگی فلزات سنگین در غبار ترسیبشده اتمسفری شهر تهران بود. مواد و روشها: نمونههای غبار از ۸ نقطه از شهر تهران در سال ۱۳۹۷ برداشت شد. فلزات سنگین (سرب، روی، مس، نیکل، کروم، منگنز و آلومینیوم) در این ذرات با استفاده از دستگاه ICP-MS آنالیز شد. غنای فلزات و درجه آلودگی با استفاده از شاخصهای فاکتور غنیشدگی (EF)، انباشت زمینی (Igeo)، درجه آلودگی (Cd) و درجه آلودگی اصلاحشده (mCd) تعیین شد. از آزمونهای تی جفتی، همبستگی پیرسون و تجزیه خوشهای سلسله مراتبی جهت تحلیل استفاده شد. یافتهها: روند میانگین غلظت عناصر در فصل گرم و سرد مشابه و به صورت آلومینیوم>روی>منگنز>سرب>مس>کروم>نیکل بود. نتایج شاخص غنیشدگی در نمونههای غبار ترسیبشده اتمسفری نشان داد که عناصر سرب و روی در فصل گرم و سرب و مس در فصل سرد دارای غنیشدگی شدید بودند. نتایج آزمون تی جفتی تفاوت معنیداری را بین عناصر مس وکروم بین فصول نشان داد. آزمون تجزیه خوشهای نیز عنصر آلومینیوم را با منشا طبیعی و بقیه عناصر را با منشا انسانی نشان داد. نتیجهگیری: نتایج این مطالعه نشان داد که غبار ترسیبشده اتمسفری شهر تهران دارای سطوح بالایی از آلودگی بخصوص در فصل سرد است. لذا لزوم تدوین سیاستهایی مدون و کاربردیتر جهت ارتقای کیفیت هوای شهر تهران ضروری بهنظر میرسد.

منشایابی, فاکتور غنیشدگی, فلزات سنگین, غبار ترسیبشده اتمسفری, تهران