سیدمحمدرضا حسینی - دانشجوی دکتری حقوق خصوصی، دانشکده معارف اسلامی
محسن فاتحیزاده - دانشجوی دکتری اقتصاد، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه
ایمان تهرانی - کارشناسی ارشد اقتصاد، دانشکده اقتصاد، دانشگاه

نقش قوه مقننه در بودجهریزی در کشورهای مختلف با یکدیگر متفاوت است. قدرت پارلمان کشورهای مختلف در بودجهریزی را میتوان در سه دسته کلی پارلمانهای دارای قدرت نامحدود، پارلمانهای با قدرت محدود و پارلمانهای دارای قدرت متوازن کردن بودجه طبقهبندی کرد. بررسی قانون اساسی ایران نشان میدهد که قوه مقننه در گروه کشورهای دارای قدرت متوازن کردن بودجه قرار دارد. بر این اساس اگرچه مجلس صلاحیت عام برای مقرراتگذاری را دارد، اما این صلاحیت با محدودیتهایی روبهرو است. درباره بودجهریزی اصول مختلف قانون اساسی نظیر اصول (۵۲ و ۷۵) محدودیتهایی را برای مداخله مجلس در بودجهریزی برقرار میکنند. اصل (۷۵) قانون اساسی که موضوع اصلی این مقاله است ناظر به «اصل توازن بودجه» است؛ یعنی مجلس در قالب طرح یا پیشنهاد نمیتواند درآمدها و هزینههای عمومی را بهگونهای تغییر دهد که «توازن بودجه» به هم بریزد. شورای نگهبان در بررسی تطبیقی طرحها و پیشنهادهای نمایندگان با اصل (۷۵)، چون ابزارهای اقتصادی کافی در اختیار ندارد، فقط به «عدم مغایرت ظاهری» اکتفا میکند. بنابراین، در بسیاری موارد اینکه منابع پیشبینی شده برای جبران هزینه طرحها و پیشنهادها کفایت میکند یا خیر، محل ابهام است که درصورت کفایت نکردن «عدم توازن بودجه» را سبب خواهد شد.

بودجهریزی, صلاحیت قوه مقننه, اصل توازن بودجه, تحلیل اقتصادی حقوق