بازخوانی و تحلیل ابیات دشوار قصیده‌ای با التزام «صبح» از خاقانی شروانی

خاقانی شروانی به‌سبب داشتن ویژگی‌های منحصر‌به‌فرد، شیوه‌ای نو و غریب در ادب پارسی پدید آورده است. بهره‌گیری بسیار از ظرفیت‌های زبانی و ادبی، آگاهی از انواع علوم زمانة خود و کاربرد هنرمندانة آنها در شعر، توصیفات دقیق و گونه‌های تازه در صور خیال و ایجاد پیوندها و تناسبات لفظی و معنوی ظریف ازجملة این ویژگی‌هاست؛ البته این ویژگی‌های خاص بر پیچیدگی اشعار او نیز افزوده است. به همین سبب برای نمایان‌شدن همة نکته‌های پنهان و زیبایی‌های ادبی و فنی شعر او، خواننده باید دقت و کوشش بسیار داشته باشد. از همین روست که تاکنون شروح متعددی بر دیوان خاقانی نوشته شده است. با وجود این، هنوز گره بسیاری از مشکلات شعر او ناگشوده مانده است. یکی از قصاید دیوان خاقانی که اتفاقاً ابیات دیریاب و دشواری نیز دارد، قصیده‌ای است که خاقانی آن را در مدح خاقان اکبر منوچهر شروانشاه و بستن سد باقلانی و با التزام «صبح» در هر بیت سروده است. در این پژوهش، ضمن مطالعه و نقد همة شروح پیشین، کوشیده‌ایم تا با بررسی و تحلیل نُه بیت دشوار از این قصیده ـ که به عقیدة نگارندگان به تأمل بیشتری نیاز داشته ‌است ـ گام دیگری برای رفع پیچیدگی‌های شعری و ایضاح سخن خاقانی برداریم.

کلیدواژه ها:

شعر ، خاقانی ، قصیده ، نقد شروح ، شرح ابیات