مریم حسینی - استاد زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران
مریم رجبی نیا - دانشجوی دکتری زبان و ادبیات فارسی، دانشکده ادبیات، دانشگاه الزهرا، تهران، ایران

شیخ عبدالقادر گیلانی (عارف قرن پنجم و ششم هجری) ازجمله مشایخی است که پیرنامه‌های بسیاری به فارسی و عربی دربارۀ او نوشته ‌شده ‌است. اهمیت پیرنامه‌ها به سبب درون‌مایۀ اصلی آن (کرامت) و چگونگی نگارش آنهاست؛ همچنین این آثار برای شناخت احوال پیر و عارف بسیار سودمند است. به همین سبب در این مقاله کوشش می‌شود ابتدا آثار و پیرنامه‌های نوشته‌شده دربارۀ عبدالقادر معرفی شود؛ سپس شیوۀ بلاغت نویسنده در بیان کرامت و نیز انواع و جهت‌های کرامات در سه پیرنامۀ نوشته‌شده دربارۀ او (ترجمۀ خلاصة المفاخر، قلائدالجواهر و مناقب غوثیه) بررسی شود. در مقایسۀ این پیرنامه‌ها می‌توان دریافت این آثار، به‌ویژه در استفادۀ بسیار از کرامت‌های مادی برای بیان بزرگی‌های شیخ، به یکدیگر بسیار شبیه هستند؛ همچنین شباهت‌های بسیاری در بیان کرامات با جهت‌های مثبت دیده می‌شود؛ مانند هدایتگری در ترجمۀ خلاصة المفاخر و قلائد الجواهر. پس از بررسی جهت کرامت‌ها در این پیرنامه‌ها، تفاوت‌هایی میان جهت کرامات در مناقب غوثیه با دو پیرنامۀ دیگر به دست آمد و میزان باورپذیری کرامت‌ها برپایة جهت و شیوۀ نگارش آنها بررسی شد.

عبدالقادر گیلانی, پیرنامه, کرامات, ترجمۀ خلاصة المفاخر, قلائدالجواهر, مناقب غوثیه, غبطة الناظر فی ترجمة الشیخ عبدالقادر الجیلانی