گزیده‌ها و شرح‌های اشعار صائب در ترازوی نقد ادبی

نقد کتاب، نوعی نقد ادبی است که آثار را بر ‌اساس محتوا، روش کار و نیک و بدی‌های آن و همچنین طبق نظر، مهارت­ و قدرت تحلیل منتقد ارزیابی می‌کند. منتقد، عوامل مختلفی را برای تحلیل اثر در نظر می‌گیرد که از آن جمله است: موقعیت و اعتبار نویسندۀ کتاب، تحلیل موضوعی اثر، سطح نگارش، شیوۀ پردازش متن، درستی و نادرستی معانی، اعتبار و ارزش استنادها، رویکردها، روش فصل­بندی، جامع‌نگری متن، اعتبار و برخی عوامل دیگر. صائب، نمایندۀ سبک هندی است. مفاهیم در این سبک به ‌سبب تلاش شاعران در یافتن معنی بیگانه و دیریاب، مضمون­های متفاوت و متنوّع و برقراری ارتباط‌های ظریف میان محسوسات و غیر محسوسات، بسیار مبهم و پیچیده هستند. از این ‌رو، اشعار در این سبک به شرح و بررسی دقیق نیازمند است و شرح آنها بسیار ضروری است. چند نویسنده به‌ سبب این ضرورت، برخی از غزلیات صائب را شرح کرده‌اند. هدف این پژوهش، شناخت منسجم‌ترین و بهترین گزیدة غزلیات صائب و همچنین معرّفی کاستی­ها و معایب هر یک از آنهاست. این پژوهش با روش توصیفی‌ ـ تحلیلی انجام شده است و در آن شرح­های موجود از نظر اعتبار و شخصیت نویسندگان، مقدّمه‌ها و فهرست‌ها، شیوۀ پردازش، استنادها، شیوۀ نگارش، فواید و نقصان آن و درستی و نادرستی معانی، نقد و بررسی شده است؛ در نتیجه، مشخّص شد اگرچه هنوز، نگارش شرح‌های گسترده­تر و دقیق‌تر کاملاً ضروری و لازم به نظر می­رسد، هر یک از شرح­های موجود به‌ گونه‌ای در رفع دشواری‌های شعر صائب مفید و مناسب است. از نظر محتوایی و دقّت در بیان نکات خاص و مهمّ شعر صائب، شرح معدن‌کن، قهرمان و کریمی از بهترین شرح­ها هستند؛ اما با وجود برخی کاستی‌های این شروح، می‌توان گفت در صورت تفصیلِ بیشتر بر کیفیت آنها نیز افزوده خواهد شد.

کلیدواژه ها:

نقد کتاب ، شعر ، صائب ، شرح